Değerli
Okurlarım,
Münih
İkea'dan koltuk kanape dolap aldık, eve teslim ettiler, ambalaj
kartonlarını çıkardım, zemin kattaki çöp odasında çöp
bidonlarının içine hemen atamadım yanına koydum. Komşu Alman
kadın hemen geldi ve uyardı. Özel çöp sirketi haftada bir sadece
Çarsamba sabahı geliyormuş ve sadece çöp bidonlarını
boşaltıyormuş. Büyük ambalaj kartonlarını kesmem, depoda
küçültmem ve yavaş yavaş zaman içinde çöp bidonlarına
yedirmem lazım imiş. Başka bir çözüm ise karton kağıt çöp
alım yerine götürüp (awm-muenchen.de) teslim etmek ve üste para
ödemek imis. Munih'te günde üretilen yaklaşık 2500 ton evsel
atık 3 ayrı değerlendirme merkezinde ayıklanıyor- geri dönüşüm
yapılıyor, üretilen metan gazı kombine çevrim termik
santralde yakılıyor. Elektrik üretiliyor.
Benzer
sistem Ankara Mamak bölgesinde de var. Bizim sistem daha yeni, daha
büyük kapasiteli, daha iyi. Günde 3000 ton çöp işliyor ve 22.6
MWe elektrik üretiyor.
1980'lerde
bir büyük ABD şirketi ile Istanbul'da çöp yakma projesi
konusunda çalışmıştım. Florida'daki bir kentin çöp
yakma sisteminin benzeri Istanbul'da kurulacaktı.
Florida'daki
sistem 2 milyon nufuslu bir kentin günde 2000 ton çöp üreteceğini
kabul ediyordu. Çöp geridönüşüm sonrası yakılabilir (refuse
drive fuel) yakıta dönüşecek, Fueloil yedek yakıt ile termik
santralde yakılacak ve yaklaşık 60 MWe elektrik üretimi
sağlayacaktı. Istanbul Anadolu yakası, Istanbul Avrupa yakası
Aksaray ve Istanbul Sarıyer olmak üzere toplam 3 merkezde bu işlem
yapılacaktı. Proje finansmanı ABD üstünden olacaktı.
Fizibiliteler yapıldı, belediye ile uzun görüşmeler- sunumlar
yapıldı, karar merkezleri henuz hazır değildi, konu zaman
içinde soğudu ve unutuldu.
Istanbul
Büyükşehir Belediyesi 2012 yılında uluslararası bir ihale ile
çöp yakma ve elektrik üretim tesisi için tekrar EPC ihaleye
çıktı. İlgilenen guruplardan önce ön yeterlilikleri aldı.
Kendi kadrosu ile yaptığı ön değerlendirmede 15 firmadan 12'sini
eledi. Elinde 3 teklif kaldı. Değerlendirme devam ediyor. Konuyu
bilen ciddi bir danışman desteğine ihtiyacı var görünüyor.
İzmir
Büyükşehir görev alanında günlük 2000 ton evsel atık ile 200
ton sanayi, hastane enfekte atığı ve biyolojik
çamurlar çevreye ve insana zarar vermeden değerlendiriliyor.
Büyükşehir belediyesinin üç işletmesi var. Harmandalı deponi
sahası, Uzundere kompost gübre fabrikası ve Halkapınar çöp
transfer ünitesi. Izmir büyüyor çoğalan çöplerin bertarafi
için yeni çözümler yeni uygulamalar bulmak gerçekleştirmek
zorundayız.
Geçtiğimiz
yillarda aynı konuda Bursa Büyükşehir Belediyesi yetkilileri ve
yerel iş adamları ile bir toplantıda bir araya geldik. Bursa
Büyükşehir Belediyesi, TKi’den (daha henüz özelleştirilmemiş)
Bursa Keles linyit maden rezervlerinin doğrudan devralınması ve
belediye çöplerinin/ KatıAtıklarının yerel Keles linyiti ile
beraber ortakyakma sonucu değerlendirilmesi konusunu görüşmekteydi.
Yerli
tasarımla inşa edilecek ve Bursa Keles kömürlerini belediye
çöpleri/ KatıAtıkları ile beraber yakma işlemini yapacak, bu
arada buhar/ elektrik üretip satacak-tı. “Dolaşımlı Akışkan
Yatak” (CFB) veya “Entegre Gazlaştırma” (IGCC) teknolojisine
dayalı yeni bir termik santral inşa etmek konusu toplantıda
detaylı tartışıldı.
Belediye
çöpleri/ KatıAtıkları geri dönüşüm ayıklamasından
geçtikten, yani çöp içindeki kağıt, metal, cam, plastik atıklar
alınıp tekrar değerlendirmeye gönderildikten sonra, geri kalan
KatıAtık/BiyoKütle, yerli tasarımla yerli düşük kalorifik
değerli linyit yakan termik santrallerde “Dolaşımlı Akışkan
Yatak” teknolojisiyle beraber yakılırlar.
Böylece
üretilen buhar elektrik enerjisine dönüştürülür, piyasada
satılır, belediye-ye gelir olur. Belediye de elde edeceği bu
gelirle halk için yapacağı, toplu ulaşım, kanalizasyon, temiz
su, park- bahçe, kültür hizmetleri için ek bir kaynak oluşturmuş
olur.
"Beraber-yakma"
teknolojisi “Cofiring” aynı anda iki farklı yakıt türünün
beraber yakılması anlamındadır. Kentsel KatıAtıkları geri
dönüşüm/ayıklama sonrası yerel düşük kalorifik değerli
linyit kömürleri ile beraber termik santralde yakmak çok ekonomik
bir KatıAtık/ Çöp berteraf çözümüdür.
KatıAtık/BiyoKütle
yani geri dönüşüm sonrası arta kalan belediye çöplerinin şu
andaki çoğu uygulamalarda sadece toprağa gömme ile bertaraf
edildiğini biliyoruz. Bu çöplerden sızan kirli suların daha
sonra yeraltı su kaynaklarına karışıp içme suyu hatlarını
tehdit ettiğini, metan gazı oluşturup yangınlara sebep olduğunu
düşünürsek, yakma ile yoketme ve hacim azaltmanın hem gelir
getirici, hem yerli kömür kaynaklarını ekonomik değere
dönüştürücü, hem de daha sağlıklı bir çözüm olduğunu
görürüz.
Bu
sistemde, kentsel atıklar önce geri dönüşüm istasyonunda ayırma
işlemine tabi tutulur. Ham çöpün içinden metal, kağıt, cam,
plastik gibi derhal yeniden kullanılabilir maddeler ayıklanır
alınır. Geriye kalan yok edilmesi gereken KatıAtık/BiyoKütle’dir.
Çoğunlukla ıslaktır, santrifüj, pressleme gibi tekniklerle nemi/
suyu azaltılır ve geriye elektrik üretimi için termik
santrallerde linyit ile beraber yakılabilecek, göreceli olarak daha
yüksek kalorifik değerde bir çeşit yakıt kalır.
Kaba
bir hesapla her 1 milyon nüfus için, yerli düşük kalorifik
değerde linyit ile beraber yakılabilecek, yaklaşık 30 Mwe
elektrik üretim kapasiteli termik santral ihtiyacı ortaya çıkar.
Bu santralin yerli tasarımının yapılması gerekir. Bu kapasite,
isteğe, yakıt miktarına, yakıt ucuzluğuna bağlı olarak biraz
azalabilir, biraz çoğalabilir. Belediye çöpü ucuzdur. Toprağa
gömerek para harcamak yerine, yerli linyitle beraber termik
santralde yakarak elektrik üretir, sonunda para kazanırsınız.
KatıAtık/BiyoKütle
ve çöp gazı faydaları eşdeğerdir. Ortak yakma ile çöpün
çevreyi kirletici emisyonları azaltılır. KatıAtık/BiyoKütle
ile linyitin ortak yanması sırasında kükürt emisyonları da
azaltılır, kontrol edilir.
OrtakYakma,
iki veya daha çok yakıtın termik santralde beraber yakılması
işlemine verilen adlandırmadır. Bu yakıtlar linyit gibi kalorifik
değeri düşük katı yakıt olabilir, fueloil no-6 veya motorin
gibi sıvı yakıtlar olabilir, metan gazı, doğalgaz gibi yakıtlar
da olabilir. Bu nedenle ağır yakıtlar petrol ürünleri, ve linyit
kömürleri termik santrallerde KatıAtık/BiyoKütle yanması
sırasında rahatlıkla kullanılabilir. Biyokütle/ KatıAtık ile
linyit kömürünün beraber yakılması gündelik hayatta en çok
görülen, en ekonomik ve yerel yönetimlere iyi gelir getirici bir
uygulamadır.
1980’lerde
ABD ve Kuzey Avrupa da geri dönüşüm ayıklama sonrası elde kalan
belediye çöplerinin yerel kömürle beraber termik santrallerde
yakılarak yok edilmesi uygulaması yaygınlaşmıştır. Son
yıllarda artan seragazı, küresel ısınma ve Kyoto kaygıları ile
konu daha güncel hale gelmiştir.
Her
ülkenin hatta her belediyenin çöpü ve yerel KatıAtık yakıtı
birbirinden farklıdır. Munich, Berlin, Londra, Zurich te uygulanan
bir KatıAtık/BiyoKütle/ Kömür OrtakYakma termik santralini
getirip Kayseri’de, Bursa’da, Antalya’da, Ankara’da aynen
kuramazsınız. Her ortak yerel yakıt için ortak yerli çalışma,
ortak akıl, ortak yerli tasarım ister.
Belediyeler
yatırımcılara "Al bu çöpü yak- yoket- elektrik üret- üste
bana para öde" mantığı ile yaklaşıyorlar. Halbuki
dünyadaki uygulama çöpü üretenin- Çöpü alıp değerlendirene-
çöp değerlendirme parası yani "Tipping Fee" ödemesi
üstüne kurulmus. Almanya'da "tipping fee" ortalama ton
başına 20 Euro. ABD ortalaması metrik ton başına 20 USD, ancak
bu rakam bazı metropollerde (NewYork) 140 US Dolar'a kadar
çıkabiliyor. Bizde de öyle olmalı. Çöp toplama işi özel
şirkete verilmeli. Çöp üretip çöp atanlar, çöp toplayanlara
ton başına 20 TL vermeli. Neden 20 TL, çünkü ortada bir rakam
yok, kimsenin vereceği yok, bir rakam ile başlamak lazım,
maliyetler belli olsun sonra gerçek rakamlarla düzeltirsiniz.
Küresel
ısınma, çevre kirliliği kaygıları ile yeni politikaların
uygulanması zamanı artık geldi. KatıAtık/BiyoKütle ile yerli
katı fosil yakıtların yerli tasarımlı termik santrallerde ortak
yakılması çöpler düşük maliyetle yokedilirken, bir yandan
elektrik üretilmesi ve öte yandan başka sosyal projelerde
kullanılabilecek gelir sağlanması büyük bir fırsat olarak
ortaya çıkar. Yerli santrallerin yerli mühendislik tasarımı,
yerli olarak imali, montajı, çalıştırılması, yerli sanayiye
iş, aş, istihdam ve katma değer getirir.
KatıAtık/
Biyokütle kullanan ve göreceli olarak daha düşük verimlilikle
(%18-22) çalışan bir santral ile daha yüksek verimlilik (%32-38)
verebilen sadece katı yakıt kullanan termik santralin
birleştirilmesi, ortak verimliliği yukarı çeker.
Ortak
santral, belediye çöpleri bittiği zaman sadece (%100) katı
yakıtla da çalıştırılabilir. Bu durum santral işletmesine
mevsimsel yakıt değişimlerine karşı koruyucu esnek çalışma
imkanı verir.
KatıAtık/BiyoKütle
ile yerel katı fosil yakıtların beraber termik santralde yakılarak
değerlendirilmesi, daha düşük yatırım maliyeti ile, çevreye
uyumlu, emisyonların kontrol altında olduğu, yerli teknolojinin
kullanıldığı, yerli üretim kaynaklarının santral imali,
tasarımı, imalatı, montajı ve işletmesinde seferber edildiği,
daha yüksek geri dönüşüm/ daha yüksek proje finansman geri
ödeme imkanları sağlıyan avantajlar ortaya çıkarmaktadır.
Verimliliği
artırabilmek için gerekli teknik çalışmaları sürdürmek,
teknik problemlerin yerel olarak çözülmesi, sistem randımanlarının
yükseltilmesi, baca emisyonlarının kontrolü için hala para
harcamak, fon bulmak, teşvik almak, akademik bilimsel çalışma
yapmak gerekmektedir.
KatıAtık/BiyoKütlenin
yerel katı yakıtlarla beraber termik santrallerde yakılarak
elektrik üretiminde değerlendirilmesi uygulaması herkesin
kazandığı bir çözümdür.
Belediye
elindeki çöpleri ekonomik olarak yok eder, termik santrallerde
yerel katı atık kullanılır, elektrik üretilir, elektrik satılır,
halk için toplum için diğer sosyal projelerde kullanılabilecek
hazır/ nakit parasal değer elde edilir.
Elektrik
enerjisinin ucuz, kaliteli, zamanında ve güvenilir şekilde temini
ülke yönetimlerinin öncelikli konuları arasındadır. Enerjinin
ulusal ve kamusal çıkarları gözeten bir anlayışla planlama ve
yönetimi boyutları önem kazanmaktadır.
Geridönüşüm
sonrası kalan kentsel çöpleri KatıAtık/BiyoKütle yakıtı,
yerel linyit ile birlikte yakabilecek, yerli mühendislik
kapasitesiyle tasarımı yapılmış, yerli imkanlarla imal edilmiş,
yerli personel ile montajı yapılmış, yerli personel ile işletilen
ortak yanma termik santrallerin sayısını artırmalıyız.
BüyükŞehir
belediyelerinin kendi bölgelerindeki yerel kömür yataklarını
sahiplenmelerini sağlayacak yasal imkanları oluşturmalıyız.
Belediyeler ve belediye birlikleri, linyit yataklarını TKİ’den
devir alır, termik santral yapım ihalesine çıkar, teklifleri
değerlendirir, santrali işletir, çöpü yakar, elektrik üretir,
satar, başka sosyal projeler için hazır parasal kaynak
sağlayabilir.
Son
günlerde bazı yerli çimento fabrikalarında, belediye çöplerinin
ana yakıt ile beraber kontrollü yakıldığına dair haberler
okuyoruz. Umarız uygulama devam eder ve artar.
Yerel
linyit yakabilecek, yerli mühendislik kapasitesiyle tasarımı
yapılmış, yerli imkanlarla imal edilmiş, yerli personel ile
montajı yapılmış, yerli personel ile işletilen termik
santrallerin sayısını hızla artırmalıyız.
Yurtiçi
firmalara, sağlam yerel mühendislik kadroları gerekir. Yabancı
mühendislikle bir yere varılmaz. Enerji piyasasında yatırımcı
veya müteahhit olarak çalışacak firmaların, yatırım
projelerinin temel ve detay mühendisliğini yapabilecek sağlam
genç, bilgili ve donanımlı mühendis kadrolarına ihtiyaçları
vardır. Kendi mühendislik kadroları olmayan yerli firmaların, ne
kadar büyük olurlarsa olsunlar, uzun dönemde başarılı olmaları
mümkün değildir.
Dışa
bağımlı yakıt miktarını azaltmalıyız, enerji arz güvenliği
riskini azaltmalıyız, doğalgaz, kömür kullanımının dış
alımını azaltmalıyız.
Daha
çok yerli linyit/kömür/ hatta KatıAtık/BiyoKütle yakan, temiz
ve verimli teknoloji kullanan termik santraller inşa etmeli, yeni
yazılım ve donanımları kullanarak kendimiz tasarımlarını
yapmalı, kendimiz imal etmeli, kendimiz monte etmeli, kendimiz
çalıştırmalı ve işletmeliyiz. Daha çok yerli imkanı, yerli
mühendisliği, yerli tasarımları kullanmalıyız.
Değerli
okurlarım, bu kadar termik muhabbetinden sonra başka şeyler de
söyliyeyim. Şimdi İzmir Bostanlı sahilinde açık hava Kafe'de
oturuyor olmak vardı. Sırtında polar battaniye. Demli çay iç.
Güneşin batışını seyret. Dünyanın cennetinde hayatın keyfini
çıkar. Buralar da memleket mi... En derin selam ve saygılarımla.
Haluk
Direskeneli, ODTÜ Makina Mühendisliği 1973 mezunu olup,
mezuniyetinden itibaren, kamu, özel sektör ve ABD – Türk yabancı
ortaklıklarda (B&W, CSWI, AEP, Entergy) ağırlıklı olarak
termik santral temel/ detay tasarım, imalat, pazarlama, teklif,
satış ve proje yönetimi konularında çalışmış, bugüne kadar
termik santral tasarım yazılımları konusunda yerli piyasaya,
mühendislik firmalarına, yatırımcılara ve üniversitelere
danışmanlık vermiştir. MMO ve ODTÜ Mezunları Derneği Enerji
komisyonları üyesidir.
2013-01-23
No comments:
Post a Comment