Türkiye'nin Enerji Görünümü ve Geleceği, Mart 2014

 

Mustafa KARAGÖZ

Odtü EE’2010

 

29 Mart 2014 tarihinde Enerji Komisyonu üyesi Haluk DİRESKENELİ (ME’73) yönetiminde gerçekleştirilen “Türkiye Enerji Görünümü ve Geleceği, Mart 2014” başlıklı söyleşi Komisyonumuz Üyesi Oğuz TÜRKYILMAZ (IE’73) tarafından sunulmuştur. Konuşmacı TÜRKYILMAZ bu çalışmayı Derneğimiz Enerji Komisyonu Üyesi olmanın yanı sıra TMMOB MMO Enerji Çalışma Grubu Başkanı olarak sunacağını belirtmiştir.

 

Türkiye enerji sektörünün derinlemesine incelenmesinin yapıldığı ve uzun süredir devam eden “Türkiye Enerji Görünümü” adındaki çalışma için Oğuz TÜRKYILMAZ yaptığı sunuş ile çalışmanın içeriği hakkında önemli bilgiler vermiştir.

 

Dünya birincil enerji talebi ve kaynaklara göre tüketim bilgileri kısaca özetlendikten sonra Türkiye enerji sektörünün temel yapısını belirleyen temel veriler ve sektör ile ilgili temel tespitler vurgulanmıştır. 2012 yılı sonuna kadar Türkiye birincil enerji tüketiminin gelişimi, enerji arzının yerli kaynaklardan karşılanma oranı gelişimi, elektrik enerjisi üretimi ve tüketimin gelişimi, Birincil enerji tüketiminin sektörel gelişimi değerleri açıklanmıştır. Türkiye enerji tüketimi içinde önemli paya sahip ithal kaynakların yıllara göre gelişimi açıklanırken ekonomik kriz yılları dışında ithalatın önemli miktarda arttığı, ayrıca Türkiye toplam ithalatı içinde enerji kaynaklarının payının zaman zaman azalmakla birlikte son 10 yıllık dönem içinde arttığı vurgulanmıştır.

 

Son 10 yıllık dönem içinde elektrik enerjisi üretimi ve tüketimi bilgileri oldukça ayrıntılı olarak açıklanmış, tüketimin önemli oranda arttığı ancak ekonomik kriz yıllarında talepte azalma olduğu somut olarak vurgulanmıştır.

 

Yıllara göre toplam elektrik üretiminde özel sektörün payının 1984 yılında %13 iken 2013 yılında %66,6 seviyesine çıktığı sayılar ile gösterilirken artık bundan sonra elektrik üretiminde devlet hâkimiyetinden söz edilemeyeceği tespiti yapılmıştır.

 

Mevcut iktidarın enerji politikaları irdelenirken sektörde özelleştirme, nükleer güç santrali yapımı, yerli ve yenilenebilir kaynakların paylarının artırılması, Türkiye’nin petrol, doğal gaz ve elektrik için uluslar arası transit güzergah ve terminal ülke olması konularındaki hedefleri irdelenmiş ve bu hedeflerin gerçekleşme durumları tartışmaya açılmıştır. Ayrıca, iktidarın hedeflerine zemin oluşturan yüksek talep artış beklentilerinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği, enerji yoğun sanayi yerine katma değeri daha yüksek az enerji tüketimi olan sektörlere ağırlık verilmesi, fosil kaynaklardan elektrik üretimi yerine yenilenebilir kaynakların daha fazla değerlendirilmesi, enerji ekipmanlarının yerli üretilmesi için desteklerin geliştirilmesi yönünde kalıcı politika değişikliklerine gidilmesi hususları üzerinde durulmuştur.

 

Türkiye elektrik sektörünün tarihsel gelişimi kısaca özetlendikten sonra mevcut piyasa yapısı hakkında açıklamalar yapılmıştır. Sektör içindeki kurum ve kuruluşların işlevlerine kısaca değinildikten sonra esas olarak EPDK yapısı, işlevi ve uygulamaları konusunda önemli açıklamalar yapılmıştır. Bu çerçevede, EPDK tarafından bugüne kadar verilmiş üretim lisans toplamı ile lisans alması beklenen başvuru toplamının bugünkü kapasiteye eklenmesi ile 2023 yılına kadar toplam kurulu gücün yaklaşık 153,288 MW seviyesine ulaşacağı hesaplanmıştır. Bu kapasitenin aynı yıllar için öngörülen talebin yaklaşık iki katı olduğu, böylesine atıl kapasite oluşmasının tek nedeninin plansız bir süreç izlenmiş olduğu vurgulanmıştır.

 

Plansız hareket etme sonucunda elektrik üretiminde dışa bağımlılığın daha fazla artacağı lisans almış ve alma sürecinde olan doğal gaz ve ithal kömür kaynaklara bağlı kapasitelerin büyüklüğü ile açıklanmıştır. Bu lisanslama sürecinde olan kapasitelerin tamamının gerçekleşmesi durumunda 2025 yılında doğal gaz yakıtlı kapasitenin bugünkü miktarın %78 kadar artacağı ve santralarda tüketilecek doğal gazın hangi kaynaktan, hangi anlaşmalar ile ve hangi taşıma yolu ile getirileceği sorusu tartışmaya açılmıştır. Benzeri durumun ithal kömür için de geçerli olacağı belirtilmiş ve bu durumun gerçekleşmesi ile ETKB Strateji Belgesi’nde yer alan elektrik üretiminde doğal gaz payının %30 seviyesinin altına düşeceği hedefi ile çeliştiği tespit edilmiştir.

 

Elektrik sektöründe özelleştirme uygulamalarının sonuçları değerlendirilmiş, Nisan 2008 ile Aralık 2013 arasında elektrik fiyatlarında %91 oranında artış olduğu, geri kalan özelleştirmeler ile bu artışın daha fazla olacağı belirtilmiştir.

 

Doğal gaz ve petrol üretim ve ithalat değerleri açıklanarak ithalatın hızlı bir artış gösterdiği açıklanmıştır. Türkiye’nin mevcut ve Avrupa muhtemel doğal gaz boru hatları hakkında bilgi verildikten sonra Türkiye’nin bir enerji terminali olup olamayacağı tartışmaya açılmıştır. Doğal gaz satışları, depolama kapasiteleri, tüketimin sektörel dağılımı ile doğal gaz sektörel yapısı analiz edilmiştir.

 

Türkiye’de açılan petrol ve doğal gaz üretim ile arama kuyuları hakkında sayısal bilgiler verilmiş kuyuların sonuçları değerlendirilmiştir. Petrol boru hatları, sondaj maliyetleri, arama ve üretim maliyetleri hakkında bilgiler verildikten sonra arama yapılan bölgeler hakkında bilgiler verilmiştir.

 

Türkiye’nin yerli ve yenilenebilir enerji kaynakları hakkında önemli değerlendirmeler yapılmıştır. Yerli kaynakların elektrik üretiminde daha verimli kullanılabilmesi için öneriler getirilmiş, bu arada yenilenebilir kaynaklardan su için kullanım bedeli ve Rüzgâr ve Güneş için elektrik sistemine bağlantı bedeli ödenirken ithal kaynaklardan herhangi bir bedel alınmadığı tespiti yapılarak tartışılması gerektiği vurgulanmıştır. Ayrıca yerli kaynaklardan linyit ve taşkömürü ile yenilenebilir kaynaklardan Rüzgar, Güneş, Hidrolik, Biyoyakıt ve Jeotermal kaynak potansiyeli hakkında bilgiler verilmiş ve değerlendirilmelerinin önemi vurgulanmıştır.

 

Kapsamı çok geniş olan “Türkiye Enerji Görünümü” adındaki çalışma üzerinde uzun süredir çalışmaların ve güncellemelerin devam ettiği sektör ilgilileri tarafından bilinmektedir.  Oğuz TÜRKYILMAZ bu çalışmada emeği geçen herkesin isimlerini tek tek söyleme ve teşekkür etme nezaketini göstererek tüm dinleyenlerin ve çalışma raporunu takip edenlerin taktirini hak etmektedir.

 

Panelin konuşmacısı Oğuz TÜRKYILMAZ’ın sunuşuna

http://www.odtumd.org.tr/dosyaArsivi/Etkinlik/29_Mart__2014__SUNUMU.pdf

OdtuMd web link bağlantısından ulaşılabilmektedir.