Trabzon Operası, 1912-1958

Trabzon Operası, 1912-1958

Trabzon Opera günleri bu yıl 18-21-23 Nisan 2017 günleri Karadeniz Teknik Üniversitesi Kültür Kongre Merkezi Hasan Saka salonunda yapıldı. Programda Bir Tenor Aranıyor müzikali, Harem balesi, ve Nasrettin Hoca Çocuk Operası vardı. Trabzon yıl içinde sınırlı sayıda opera- bale sahnelenmesine sahip olabiliyor.

Trabzon şehir merkezinde Meydan parkı yakınında dönemin Avrupa Art-Noveau sanat akımına uygun olarak bir İtalyan mimarın tasarımını yaptığı ve Fransız müteahhitler tarafından Anadolu'nun ilk opera taş binalarından biri 1912 yılında inşaa edilmişti. İnşaat finansmanını yerel Rum-Pontus zengin aileler sağlamışlardı. Mübadeleye kadar bu 1000 seyirci kapasiteli bina opera tiyatro olarak faaliyet gösterdi. Mübadelede Rum ahali Yunanistan'a gitti. Opera ile ilgili dökümentasyon yok oldu. Sadece yaşlı insanların hafızalarında bilgi kırıntıları olarak kaldı.

1922-1935 yılları arasında bu güzel bina kamuya ait sanat olaylarının yer aldığı bir mekan olarak kullanıldı. 1937 yılında bir yerel işletmeci tarafından "Sümer" sineması olarak ticari faaliyete geçti. 1958 yılında dönemin dönemin belediye yetkilileri tarafından şehir içinde Meydan'dan Tanjant yoluna geçiş açma, yol genişletme amacı ile güzelim taş bina 2-hafta içinde yıktırıldı. Sonra o mekan bugüne kadar boş kaldı.

Opera- bale sanatına çok uzak olan idareciler bile bugün şehirlerinde bir opera binası olsun istiyorlar. Çünkü otellerin yıldız kazanması gibi, opera binası şehir için pazarlama fuar- konferans değerlendirmesinde kredibilite kazandırıyor. Olimpiyat, fuar, konferans yeri seçiminde önemli oluyor. İstanbul'da Kadıköy Süreyya, Beşiktaş Fulya, Bakırköy Leyla Gencer Opera mekanları var. Yeni AKM 2019 seçimlerine kadar yetişecek. Ankara'da Devlet Operası ve Ostim Leyla Gencer Opera Sahnesi var. İzmir'de Elhambra başta olmak üzere altı ayrı opera binası mevcut.

Trabzon Opera binası bugün artık yok. Muhteşem görüntüsü sadece siyah-beyaz sepya fotoğraflarda duruyor. Ön cephe İzmir Elhambra operasını andırıyor. Arada bir görsel medyada, yazılı basında, internet sayfalarında Trabzon opera binası anlatılıyor. Fotoğraflar ortada. Taş bina 1958'e kadar Sümer sineması olarak kullanılmış. Sonra bir anda yok olmuş. Trabzon'dan Kuzey Amerika'ya göç eden göçmenler hatıraları hafızalarında götürmüşler. Yaşlıların hafızalarında uzak bir hayal olarak yaşıyor. Belki Yunanistan Pontus kütüphanelerinde geçmiş kayıtlar bulunabilir. Bu görkemli taş bina tekrar yapılır mı? 1912-1922 arası burda neler oldu? Kimler, hangi opera gurupları geldi, neler sahnelendi? Hangi sanatçılar yetişti? Neler yaptılar? Hiçbirşey bilmiyoruz.

***

Haluk Direskeneli, ODTÜ Makina Mühendisliği 1973 mezunu olup, mezuniyetinden itibaren, kamu, özel sektör ve ABD – Türk yabancı ortaklıklarda (B&W, CSWI, AEP, Entergy) ağırlıklı olarak termik santral temel/ detay tasarım, imalat, pazarlama, teklif, satış ve proje yönetimi konularında çalışmış, bugüne kadar termik santral tasarım yazılımları konusunda yerli piyasaya, mühendislik firmalarına, yatırımcılara ve üniversitelere danışmanlık vermiştir. MMO ve ODTÜ Mezunları Derneği Enerji komisyonları üyesidir.

Ankara, 20 Kasım 2017

Bu makale "Odtü'lüler Bülteni" aylık kağıt basılı dergi için yazılmıştır.