Değerli Okurlarım,
Bulgur pilavı yapmasını bilirmisiniz? Ben bilirim. Geniş bir tencereye, az zeytinyağı, üstüne ince kıyılmış bir diş sarımsak, az nane- kekik, bir baş soğan, 3-4 adet taze köy biberi, bir çorba kaşığı izot kırmızı biber, buzluktan 1-2 domates koyun, sonra hepsi esmerleşene kadar beraber pişirin, suda bekletilmiş- süzülmüş bir bardak kalın bulgur ekleyin, tahta kaşıkla çevrin, bulgur miktarının 1.5 kat oranında eşdeğer bardak iyi su koyun. Kaynamaya çıkınca tencerenin altı kısın, kısık ateşte 15-20 dakika daha suyunun çekmesi bekleyin, üstüne kıyılmış taze maydanoz serpin, sonra ocağın altı kapatılır demlenmeye bırakın.
Evin beyi, evde bazı işleri evin hanımına bırakmaz. Karpuz kesmek, salata yapmak, ekmek doğramak, bulgur pilavı yapmak, makarna yapmak, hamsi ayıklamak, bütün bunlar erkeğin görevidir. Çocuklar "babamın makarnası, babamın bulgur pilavı bir başka " desinler.
Evde herkesin görevi var. Evin hanımı istediği görevleri üstlensin, kalanı sizin göreviniz. Kendi gömleğinizi kendiniz ütüleyin. Çöpü dışarı çıkarmak sizin göreviniz. Arabanın periyodik bakımı, yaz- kış tekerlek değişimi, rod- balans, benzin almak yine sizin göreviniz.
***
Termik santrallerde kendi tasarımınızı kendiniz yapın. Temel tasarımı sakın yabancılara bırakmayın. Temel tasarım artık günümüzde basit bir yazılım meselesidir. Bilgisayar kullanabilen her mühendis yapabilir.
Türkiye’de yerel mühendislik kapasitesiyle çok şeyler yapılabilir. Çünkü dünyada herkes, her mühendislik fakültesi/ her Termodinamik dersi öğrencisi, aynı Termodinamik/ Isı transferi derslerini alıyor, aynı yazılım/ donanımları kullanıyor, enthalpi, entropi, ekserji kavramları her yerde aynıdır.
Yerel mühendislik ile temel mühendislik yapılması şarttır. Genç mühendislerin hepsi, tecrübeli mühendislerin yardımıyla/ gözetiminde/ desteği ile temel tasarımı yapabilir.
Genç mühendislerimize daha çok destek vermek gerektiğine inanıyoruz. Onlara daha çok fon/ daha çok yazılım/ donanım/ araştırma desteği, Master/ Doktora/ Doktora Sonrası araştırmalarına daha çok para ayırmak ve bunu bir uzun soluklu ulusal politika olarak görmenin gereğine inanıyoruz.
Bulgur pilavı yapmasını bilirmisiniz? Ben bilirim. Geniş bir tencereye, az zeytinyağı, üstüne ince kıyılmış bir diş sarımsak, az nane- kekik, bir baş soğan, 3-4 adet taze köy biberi, bir çorba kaşığı izot kırmızı biber, buzluktan 1-2 domates koyun, sonra hepsi esmerleşene kadar beraber pişirin, suda bekletilmiş- süzülmüş bir bardak kalın bulgur ekleyin, tahta kaşıkla çevrin, bulgur miktarının 1.5 kat oranında eşdeğer bardak iyi su koyun. Kaynamaya çıkınca tencerenin altı kısın, kısık ateşte 15-20 dakika daha suyunun çekmesi bekleyin, üstüne kıyılmış taze maydanoz serpin, sonra ocağın altı kapatılır demlenmeye bırakın.
Evin beyi, evde bazı işleri evin hanımına bırakmaz. Karpuz kesmek, salata yapmak, ekmek doğramak, bulgur pilavı yapmak, makarna yapmak, hamsi ayıklamak, bütün bunlar erkeğin görevidir. Çocuklar "babamın makarnası, babamın bulgur pilavı bir başka " desinler.
Evde herkesin görevi var. Evin hanımı istediği görevleri üstlensin, kalanı sizin göreviniz. Kendi gömleğinizi kendiniz ütüleyin. Çöpü dışarı çıkarmak sizin göreviniz. Arabanın periyodik bakımı, yaz- kış tekerlek değişimi, rod- balans, benzin almak yine sizin göreviniz.
Termik santrallerde kendi tasarımınızı kendiniz yapın. Temel tasarımı sakın yabancılara bırakmayın. Temel tasarım artık günümüzde basit bir yazılım meselesidir. Bilgisayar kullanabilen her mühendis yapabilir.
Türkiye’de yerel mühendislik kapasitesiyle çok şeyler yapılabilir. Çünkü dünyada herkes, her mühendislik fakültesi/ her Termodinamik dersi öğrencisi, aynı Termodinamik/ Isı transferi derslerini alıyor, aynı yazılım/ donanımları kullanıyor, enthalpi, entropi, ekserji kavramları her yerde aynıdır.
Yerel mühendislik ile temel mühendislik yapılması şarttır. Genç mühendislerin hepsi, tecrübeli mühendislerin yardımıyla/ gözetiminde/ desteği ile temel tasarımı yapabilir.
Genç mühendislerimize daha çok destek vermek gerektiğine inanıyoruz. Onlara daha çok fon/ daha çok yazılım/ donanım/ araştırma desteği, Master/ Doktora/ Doktora Sonrası araştırmalarına daha çok para ayırmak ve bunu bir uzun soluklu ulusal politika olarak görmenin gereğine inanıyoruz.
Bu şekilde Türkiye yıllardır işlettiği, ama hala kendi tasarımını/ teknolojisini geliştiremediği termik santral teknolojisine sahip olabilir. Aynı şekilde rüzgar türbünlerini, hidrolik türbünleri, azami yerli kapsamda kendimiz üretebilmeliyiz.
Bu termik santral temel tasarımları artık bir yazılım meselesi. Piyasada çok sayıda var. Eğer bir mühendis, yazılımı bilgisayarına yükleyebiliyorsa (upload) o yazılımı rahatlıkla kullanabilir. Eğer Termodinamik dersi almış ise, bir termik santralin temel tasarımını çok seçenekli oluşturabilir, piyasa araştırması için gerekli ön bilgileri hesaplayabilir.
Daha sonra uluslararası piyasaya çıkarsınız, istediğiniz imalatçıdan Gaz Türbini, Buhar Türbini, buhar kazanı, pompa, soğutma sistemi, fan, toz filtresi, bacagazı kükürtsüzleştirme sistemleri, enstrümantasyon ve kontrol sistemleri satın alırsınız. İşbilir tecrübeli bir proje yöneticisi ve bir saha mühendisi gözetiminde bir araya getirsiniz. Herkes böyle yapıyor, sonra anahtar teslimi olarak maliyetin 3-4 katına satıyor.
Kamu sektörü geçmişte finansman ihtiyacı nedeniyle yabancı yatırımcıya öncelik vermiş, “En ucuz”, “Finansmanı var” diye, Doğu Avrupa, UzakDoğu tasarımı/ üretimi, verimsiz ve kalitesiz termik santraller almıştır. Bunlara artık gerek yok.
Bu termik santral temel tasarımları artık bir yazılım meselesi. Piyasada çok sayıda var. Eğer bir mühendis, yazılımı bilgisayarına yükleyebiliyorsa (upload) o yazılımı rahatlıkla kullanabilir. Eğer Termodinamik dersi almış ise, bir termik santralin temel tasarımını çok seçenekli oluşturabilir, piyasa araştırması için gerekli ön bilgileri hesaplayabilir.
Daha sonra uluslararası piyasaya çıkarsınız, istediğiniz imalatçıdan Gaz Türbini, Buhar Türbini, buhar kazanı, pompa, soğutma sistemi, fan, toz filtresi, bacagazı kükürtsüzleştirme sistemleri, enstrümantasyon ve kontrol sistemleri satın alırsınız. İşbilir tecrübeli bir proje yöneticisi ve bir saha mühendisi gözetiminde bir araya getirsiniz. Herkes böyle yapıyor, sonra anahtar teslimi olarak maliyetin 3-4 katına satıyor.
Kamu sektörü geçmişte finansman ihtiyacı nedeniyle yabancı yatırımcıya öncelik vermiş, “En ucuz”, “Finansmanı var” diye, Doğu Avrupa, UzakDoğu tasarımı/ üretimi, verimsiz ve kalitesiz termik santraller almıştır. Bunlara artık gerek yok.
Eski santraller yerli yakıta ve çevre şartlarına uyum gösteremediler, çabuk yaşlandılar. O santralleri imal eden yabancı firmalar artık yok, ya iflas etti, ya başkaları tarafından satın alındı. Batı Avrupa, Kuzey Amerika firmaları artık çok pahalı ekipman satar/ bir anlamda artık satamaz hale geldiler. Yabancı malı çevre ekipmanları pahalı maliyet oluşturdu. Toz tutucu ElektroStatik Filtreler büyüdü, BacaGazı Kükürtsüzleştirme ekipmanları şart oldu. Büyük Kül barajları proje kapsamına eklendi.
Bazı termik santrallerde kül barajı hala yoktur, kül tutulmakta/ madende stoklanmaktadır, rüzgar esince ortalık kül içinde kalmaktadır. Yeni uygulama çıkan külü kömür madeni içine gömmek şeklindedir. Bu yatırımların bitirilememesi anlamanın ötesinde bir büyük hatadır.
Aynı şekilde bazı termik santrallerde bacagazı toz tutma filtreleri küçüktür, mevcut küçük filtreler yeterli miktarda toz tutamazlar. Avrupa Normlarına uyumlu yeterli baca gazı emisyon değerlerine ulaşamamaktadırlar. BacaGazı kükürtsüzleştirme tesisleri olmayan termik santralleri çalıştırmamak gerekir.
Aynı şekilde bazı termik santrallerde bacagazı toz tutma filtreleri küçüktür, mevcut küçük filtreler yeterli miktarda toz tutamazlar. Avrupa Normlarına uyumlu yeterli baca gazı emisyon değerlerine ulaşamamaktadırlar. BacaGazı kükürtsüzleştirme tesisleri olmayan termik santralleri çalıştırmamak gerekir.
Çevre normlarının sert uygulanması biz mühendisler için her zaman daha iyidir. Daha büyük toz filtresi tasarımı yaparız. Daha iyi BacaGazı Kükürtsüzleştirme tesisleri yaparız. Daha iyi curuf-atma sistemleri, daha büyük kül barajları yaparız. Daha çok tasarım, daha iyi tasarım, daha çok imalat, daha çok yerinde saha montajı yaparız, biz ve bizimle çalışanlar için daha çok iş istihdam imkanı üretiriz, daha çok para kazanır, daha iyi hayat şartları sağlarız.
Yerel Sivil toplum örgütlerinin, düzenleyici, denetleyici ve yönlendirici olarak mutlaka devrede olmaları şarttır. Daha çok elektrik üretimi maddi gelişmişlik için şart, bunlara kafa yormak sadece biz mühendislerin işi değildir, ayrıca toplum için sosyal, zihinsel, entellektüel, kültürel gelişmişlik lazım ve bunlar zaten herkesin işidir.
Yerel Sivil toplum örgütlerinin, düzenleyici, denetleyici ve yönlendirici olarak mutlaka devrede olmaları şarttır. Daha çok elektrik üretimi maddi gelişmişlik için şart, bunlara kafa yormak sadece biz mühendislerin işi değildir, ayrıca toplum için sosyal, zihinsel, entellektüel, kültürel gelişmişlik lazım ve bunlar zaten herkesin işidir.
Bir yatırım eğer yerli istihdam yaratmıyorsa hiç bir önemi yoktur, "Almanya'da böyle Amerika'da şöyle, Uganda'da bile böyle", diye örnek göstermeyin, onların şartları ile bizimkiler elma armut gibi farklı.
Yenilenebilir enerji kaynaklarının, enerji açığını hemen kapatması mümkün değildir, ancak gecikmeli olarak
sektöre katkı verebilecektir. Baz santral olamazlar. Güneş santralleri geceleri çalışmaz. Güneş santralleri için çok geniş boş alanlar gerekir. Rüzgar
santralleri rüzgar esmezse durur. Enerji vermedikleri süre sonrasında talep halinde ani olarak devreye
girecek, sıcak bekletilen termik santrallere her zaman ihtiyaç vardır.
Sadece Rüzgar ve Güneş ile enerji ihtiyacınızı çözemezsiniz. Hızlı/ çabuk/ kolaycı çözümler göründüğü kadar kolay değildir. Uzun süreli politikalar gereklidir ve bu politikalar içinde yerli teknoloji mutlaka yerini almalıdır.
Sadece Rüzgar ve Güneş ile enerji ihtiyacınızı çözemezsiniz. Hızlı/ çabuk/ kolaycı çözümler göründüğü kadar kolay değildir. Uzun süreli politikalar gereklidir ve bu politikalar içinde yerli teknoloji mutlaka yerini almalıdır.
Büyük ölçekte enerji depolama masraflıdır. Depolanan enerjinin nerdeyse yarısı kayıp olur. Henüz büyük ölçekte pompalamalı hidroelektrik enerji depolama sistemleri yurdumuzda yok.
Yerli yakıtın/ kömürün ancak yerli mühendislik tasarımları ile en iyi kullanılabileceği gerçeği bizde yıllardır gözardı ediliyor. Yabancı firmalar santrali kurar, deneme çalışmasını tamamladıktan sonra işini tamamlar, kesin kabulünü yapar ve gider. İşletmeci, çoğu yerli termik santrallerde olduğu gibi santralin sorunları ile başbaşa kalır.
Eğer bu santralı yerli firma kurmuş olursa, yatırımcıyı her zaman, her bakımda, her arızada memnun etmek, düzgün/ etkili/ programlı bakım onarım yapmak, yurtiçinde başarılı olmak zorundadır. Bırakıp gidemez. Başarısız bir yerli firma hiçbir yerden iş alamaz. Bu nedenle yerli kömür için “yerli teknoloji, yerli tasarım ve yerli firma” olmazsa olmazdır.
***
Son zamanlarda bir büyük küresel iktisadi kriz etkisi altındayız. Global kapasite kullanımı düşüyor. Global işsizlik artıyor. Bütün bunlar belirli bir süreyi kapsayacak ve sonunda geçecek, bitecek. Türkiye’nin enerji ihtiyacı hiç bitmeyecek. Bu büyük yurtiçi talep karşısında mevcut arz yetmiyor/ uzun süre yetmeyecek.
Bizim işimiz "Risk assesment/ belirleme". Biz “risk belirleriz”, yatırımcıya ve hatta daha önemlisi yatırımcıya proje kredisi veren finansman kuruluşuna yol gösteriririz. Güzel yanlış haberleri herkes verir, önemli olan zor güç problemli kötü haberleri, risk analizini, zor çözümleri verebilmek, daha da önemlisi bunları erken verebilmektir.
Termik santral Tarım/ Orman/ Sit/ Turizm bölgelerine yapılmaz/ yapılmamalı/ teşvik verilmemeli, CED/ Lisans verilmemeli. Yerel insan, tarım insanı mağdur edilmemeli.
Bir termik santral azami yerli imalatla yapılmış olmalı, teşvikler eğer verilecekse yerli kömür santralleri için verilmeli, aslında normal enerji yatırımları için geçerli standart genel vergi indirimleri dışında hiçbir teşvik verilmemeli. Gereksiz Hazine yükü alınmamalı. "Her türlü iyi niyet ve teşvik, itina ile istismar edilir", bütün dünyada bu böyle.
***
Bulgur pilavını pişirdikten sonra mutfağı yangın yeri gibi bırakmayın. Bulaşıkları akıtın, kirli tabakları tencereleri mutfak gereçlerini bulaşık makinasına atın. Makinayı çalıştırın.
Öğle yemeğini haftada en az 1-2 kez KemerAltı'nda iyi bir esnaf lokantasında yiyeceksin. Önce çorba, sonra az porsiyon / yarım tabak iki kab sebze yemeği ısmarlayacaksın, yanında salata ve yoğurt. İzmir Metrosu ile artık heryer çok yakın.
Haluk Direskeneli, ODTÜ Makina Mühendisliği 1973 mezunu olup, mezuniyetinden itibaren, kamu, özel sektör ve ABD – Türk yabancı ortaklıklarda (B&W, CSWI, AEP, Entergy) ağırlıklı olarak termik santral temel/ detay tasarım, imalat, pazarlama, teklif, satış ve proje yönetimi konularında çalışmış, bugüne kadar termik santral tasarım yazılımları konusunda yerli piyasaya, mühendislik firmalarına, yatırımcılara ve üniversitelere danışmanlık vermiştir. MMO ve ODTÜ Mezunları Derneği Enerji komisyonları üyesidir.
No comments:
Post a Comment