Wife of the nation's father
Jun 22nd 2006 | ANKARA
From The Economist print edition
A new book on an old taboo
NEARLY seven decades after his death, Kemal Ataturk, the westernising founder of modern Turkey, remains a near-deity for millions of Turks. His steely-grey eyes stare out of portraits hung in every school and government office; his sayings are etched on monuments and even mountains. Insulting Ataturk can bring up to three years in jail. Changing that is one of many tough requirements on Turkey's road to the European Union.
An encouraging if modest step comes with a new biography of Ataturk's wife, Latife Ussaki, by a veteran journalist, Ipek Calislar. Ever since Ataturk divorced her in 1925, Turks have been fed images of a shrill, bossy and ugly woman, who lacked the will and wiles to manage her heroic husband and was therefore to blame for the collapse of their stormy two-year marriage. Mrs Calislar's diligent research and testimony from friends and family paints a different picture of the plucky, unveiled 23-year-old, who won the heart of the nation's ruler.
The daughter of a rich merchant from Izmir, who had studied law in Europe, Latife played a bigger role than has ever been acknowledged in helping to shape Ataturk's vision of a modern Turkish state. A vocal feminist, she pushed hard for the laws that enfranchised women in Turkey long before France or Switzerland. Ataturk was so proud of Latife that he would tour with his unveiled bride throughout Anatolia, touting her as a role model for Turkish women. So what went wrong?
Latife never told her side of the story, mainly out of loyalty to Ataturk but also out of fear. The shroud of mystery was set to be unveiled when a 25-year-old court order banning the publication of her diaries and letters kept in the vaults of Ankara's Turkish History Foundation expired last year. But the family refused to
publish the papers so as to protect Ataturk's image.
One issue may have been Ataturk's nightly drinking sessions with his chums, which were widely known but rarely discussed. They clearly played a part in the break-up. So did the sudden appearance of Fikriye, Ataturk's former mistress, who shot herself in the grounds of the presidential palace. But Mrs Calislar hints at another reason: for all his westernising zeal, Ataturk was ultimately unable to cope with a wife who insisted on being his equal. "He was", notes Mrs Calislar, "a man, after all."
9 comments:
Re: [ODTU-ME72-73-74] Latife HANIM_ The Economist
Economist'in bu kitap hakkında yorum yapması ilginç.
Nedense bu cins yorumlar benim midemi bulandırır. Zaten bu kitabın zamanlanması yanlış geliyor. Kitabı henüz okumadım, okuyacağım. Atatürk'ün içki meclisleri her zaman merak konusu olmuştur. Atatürk'ün seks ile ilgisi de hep merak konusudur. Ancak bu sıralarda fazlaca üzerine gidiliyor. Daha yazının başında Atatürk'e hakaret etmenin serbest olması savunulmakta ve dayatılmaktadır. Zaten AB devlet dairelerinden de Atatürk resimlerinin kaldırılmasını istememiş miydi? Daha sonra Atatürk için de içki, başka kadın derken de "he was a man after all" ile varılmak istenen noktaya geliniyor.
Atatürk'ün mücadelesinin henüz bitmediği, pardon, o mücadeleyi yeniden başlatmaya mecbur olduğumuz bu dönemde, bu kitap çok uygunsuz olmuştur. Latife, çok entellektüel, ileri görüşlü, modern, sağ duyu sahibi birisi olabilir. Ama Atatürk hangi tarife sığar ki? Atatürk zamanının (kadınların hiç söz sahibi olamadığı baskıda tutulan o dönemde) en fazla batı ile ilişkileri olmuş, kendini ayrıca yetiştirmiş, okuyan düşünen, insanüstü ileri görüşlü bir insanı iken henüz çok genç olan Latife nasıl ona denk olabilirdi ki? Kitabı okumadım, ama daha etraflıca düşününce bu olayın Atatürk'ün o sıradaki yalnızlığının sonucunda yaptığı bir yanlış olduğunu düşünüyorum. Varmak istediğim nokta da Latife ve Atatürk ile ilgili değil, kitabın nasıl kullanıldığı ile ilgilidir.
Bu sıralarda ADD genel kurulu yapıldı. ADD üye sayısı itibariyle korkunç bir dernek. Üye sayısı belki de 200.000'e varıyor. Bilseniz ne parçalanmalar yaşandı. Şimdi bütün aydınlar bölünürken, Akepe'den kurtulmak için formüller aranırken, solda birlik aranırken bu kitap ve bu yorum nedir? Atatürk, birleşme timsali iken onun imajının zayıfllatılması nedir? Nereye hizmet eder? Kitabın yazarı, Cumhuriyet gazetesinin çoğu okurunun nefret ettiği, Kürt, Ermeni panellerinin vazgeçilmez ismi, kuvvetli merkezi devleti reddeden Oral Çalışlar'ın eşi.
Economist hiç TC Maliyesinin yabancılardan stopaj kesintisinin kaldırıldığını yazar mı ? IMF işçi, memura yapılacak zamma karşı çıkıp devletin gelirlerini arttırmak için sigorta kuruluşlarının ilaç bedelleri ödemelerine karşı çıkıp insanların ölmesini yeğlerken neden stopaj dolayısıyla gelir kaybına hayır demez? Türkiyenin küreselleşme masallarını örtmek üzere sahte hümanist ve özgürlükçü davranışlara tahammülü olmamalı.
Arkadaşlarıma Erol Manisalı'nın "Hayatım Avrupa"sını öneriyorum. Türkiye'nin 1970'lerden bu yana adım adım Avrupa'ya nelerini verip nasıl köleleştiğini görünüz. Turgut Özal'ın daha 1977'de Türkiye için önündeki kağıtlardan dünyada benzeri görülmemiş bir libarilizmi müthiş detayda anlatırken sorular karşısında aslında hiç bir şey bilmediğini okuyup, bilgeliğinin nereden geldiğini merak ediniz.
Herkese iyi tatiller, sağlıcakla.
Bülent C. ARDIC
Turkey in the 21st century: The Legacy Of Mrs Ataturk
Eighty years ago, a bestselling new biography reveals, Turkey's first lady, Latife Ataturk, helped liberate her countrywomen by urging them to cast off their veils. But as her key role in the secularisation of Turkey comes to light, the headscarf is once again stirring passionate debate in Anatolia. Pelin Turgut reports from Istanbul
Published: 01 July 2006
Deep in the heart of Istanbul's bustling business capital, emerging from the crowd of sharply-dressed female executives, Emine Erdogan, the wife of Turkey's Prime Minister, takes centre stage. Quietly poised and softly spoken, she talks eloquently and passionately to her audience about the need to encourage more young girls to attend school. It is an issue she has made her own.
But there is something strikingly different about this particular champion of women's rights. Dressed in a smart beige suit, with a skirt that reaches to her ankles, Mrs Erdogan's earnest face is framed by a matching cream-coloured headscarf. The thrust of her talk is that Turkey's strict ban on headscarves in schools violates gender equality because it means families keep their daughters at home rather than educate them.
It has taken some getting used to for the Turks, this leading lady who covers her hair with pride. It is, after all, somewhat different from the turbulent 1920s, when the revolutionary leader Mustafa Kemal Ataturk was placing modern Turkey on the road to Western-style reform. At his side was a woman whose achievement, above all others, was to throw off her Islamic-style top-to-toe veil and urge her female counterparts to do the same.
Under strict secular laws dating back to Ataturk's reforms, the headscarf is banned from public places such as schools, state-run universities and even the president's palace. But Mrs Erdogan, famously, has yet to attend a reception at the palace - when invited, her husband goes alone, as indeed do many of his MPs for the same reason.
For decades, the principle of secularism, the separation of religion and the state, was the guiding force of the modern Turkish republic. Ataturk, with his sweeping reforms and visionary politics, raised his country from the ashes of the Ottoman Empire and recreated it as a modern, dynamic society that was still largely Muslim but embraced Western values. Getting Turkish women out of the kitchen and out from under the veil was central to Ataturk's modernising agenda and, for many Turks, his most enduring legacy.
But who was the real modernising force in Ataturk's campaign to build a modern Turkey? Previously unseen documents now reveal the crucial role played by another first lady - Latife Ussaki, Ataturk's wife - in liberating Turkish women.
A daring new biography, 25 years in the making, has finally been released in Turkey that challenges the cult of Ataturk and tells the true story of his marriage to the young suffragette who has, until now, remained a footnote in the history of both her husband and her country. Arguably, Latife's most important symbolic step was to shun Islamic attire, donning Western garb instead. She showed her face to the world with a defiance that simultaneously shocked and delighted onlookers.
The New York Times reported: "Her clothes are a pledge of reform. Her riding breeches indicate her intention of sweeping away harem conventions." Shortly after their wedding, Ataturk took her on a tour of Anatolia by train to show off his unveiled wife as a role model for modern Turkish women. "It's not just a honeymoon, it's a lesson in reform," one observer wrote.
Ironically, more than 80 years later, the way Turkey's prime ministerial spouse dresses is still a subject of national debate. While her husband, Prime Minister Recep Tayyip Erdogan, has been compared in some quarters with Ataturk thanks to his dogged pursuit of Turkish membership of the EU and, Emine Erdogan makes headlines for doing precisely the opposite of her 1920s counterpart. Instead of shunning the headscarf, she wears it with pride.
Official history portrays Latife as a rude, shrewish woman whose penchant for stomping downstairs to wrest her husband away from late-night drinking sessions and chastising him in public eventually wrecked their marriage. She is mentioned only in passing in the drama that was Ataturk's premiership.
Yet, bizarrely for someone considered apparently so insignificant, Latife's diaries and other papers were for years judged so potentially explosive that they were kept under lock and key in a sealed vault by the Turkish History Institution for 25 years. Her family subsequently refused to make the vault's contents public out of respect, they said, for Ataturk.
The author Ipek Calislar, who spent several years researching Latife's life, said: "The biography sheds light on the real Latife, her marriage, her ideas, in a way that official history hasn't. It also lays bare a different side of Mustafa Kemal - as a husband." The book is already a smash hit in Turkey, selling 20,000 copies in two weeks.
A veteran journalist, Calislar paints a detailed picture of a feisty young woman who played a far larger role in the radical reform and creation of the modern republic than has been previously thought. Educated abroad, multilingual, charming and confident, Latife fearlessly broke with tradition.
At a time when women were consigned to the home and veiled from head to toe outside it, she lobbied for laws, such as the right to vote, that gave Turkish women rights few European countries had at the time. Foreign correspondents wrote that she symbolised "the birth of a new Turkey".
She even sought to become an MP, but was snubbed by Ataturk. So forceful a character was she, Calislar suggests, that ultimately it was the couple's clash of wills that led to the breakdown of their marriage. After a heated argument one evening in 1925, Ataturk decided to divorce her - by decree - and sent her back to her parental home in Izmir. They never spoke again. Latife went on to live the life of a recluse. She never spoke in public, and died in 1975, thrououghly airbrushed out of Turkish history.
Not so her husband. No taboo is greater in Turkey than the inviolability surrounding Ataturk, whose name means literally Father of the Turks and figuratively carries equal significance. His picture stares down from every classroom wall in the country, every office, every shop. Bank-notes carry his portrait, his statue is in every town and his sayings are regarded as sacrosanct. He may have died in 1938, but rather than fading into the background over the past seven decades, Ataturk has attained an almost mythical, omnipresent status that is rivalled by none.
Not surprisingly for a man with such godlike credentials, the details of Ataturk's personal life have always been strictly off-limits. Little is known of his existence outside the public arena; the very idea of delving into his romantic life is considered akin to sacrilege. This, coupled with the disappearance of Latife, his wife for a brief two-and-a-half years, from the collective national memory, has fuelled enormous interest in the new biography.
Mrs Erdogan's headscarf has now become the central issue in the debate over whether her husband should run for president next year. The presidency is largely ceremonial, but it is the post held by Ataturk and so comes with many symbolic strings attached. Secularists are incensed at the prospect of a veiled woman as first lady because they see it as an affront to the reforms that Ataturk strove to introduce.
"Turkey cannot have a president whose wife wears a headscarf," insists Deniz Baykal, leader of the main opposition People's Republican Party (CHP). To hardline secularists such as Mr Baykal, the headscarf is a symbol of "backwardness".
The female deputy leader of the CHP, Canan Aritman, recently wrote and made public a letter to Mrs Erdogan that said: "The way you dress while on trips abroad where you are representing the Republic of Turkey offends Turkish women. I respect your personal preference. But women in the modern Republic of Turkey have accepted a non-veiled, contemporary Western style of dress. If you must go on visits abroad with your husband, be like a contemporary Turkish woman. If you can't be that way then please stay at home."
All this outrage over a headscarf might seem bizarre to the outside world. But that small square of cloth has become the arena in which Turkey's secularists - who include the military and the courts - and the ruling, Islamic-rooted Justice and Development Party (AKP) do battle. Secularists argue that it has become a symbol of political Islam and is one step towards a secret agenda that seeks to convert Turkey to Islamic sharia law. Islamists, meanwhile, see the issue as a basic human right.
Although the AKP came to power in 2002 by pledging to lift the ban on headscarves in universities and schools, it has not dared defy the military, for whom this is a cornerstone of Turkey's secular identity. The AKP had hoped that Turkey's European Union accession bid and attendant human-rights progress would help them ease restrictions but those hopes were dashed last year when the European Court of Human Rights ruled to uphold the ban and said that it was constitutional.
And the fact remains that Turkey's EU membership is looking increasingly unlikely. Only yesterday, the Finnish Prime Minister, Matti Vanhanen, said that the European Union could suspend entry talks with Turkey during his country's presidency if Ankara failed to meet the bloc's requirements. "There is always the possibility to stop the negotiations, I believe Turkey knows that."
The future, then, is uncertain, both for Mrs Erdogan and her husband's presidential ambitions, and for Turkey itself. More than four decades after Latife made a very public point of removing her veil, the tensions tugging at Turkey's soul are still embodied in the piece of fabric that a woman wears on her head.
Deep in the heart of Istanbul's bustling business capital, emerging from the crowd of sharply-dressed female executives, Emine Erdogan, the wife of Turkey's Prime Minister, takes centre stage. Quietly poised and softly spoken, she talks eloquently and passionately to her audience about the need to encourage more young girls to attend school. It is an issue she has made her own.
But there is something strikingly different about this particular champion of women's rights. Dressed in a smart beige suit, with a skirt that reaches to her ankles, Mrs Erdogan's earnest face is framed by a matching cream-coloured headscarf. The thrust of her talk is that Turkey's strict ban on headscarves in schools violates gender equality because it means families keep their daughters at home rather than educate them.
It has taken some getting used to for the Turks, this leading lady who covers her hair with pride. It is, after all, somewhat different from the turbulent 1920s, when the revolutionary leader Mustafa Kemal Ataturk was placing modern Turkey on the road to Western-style reform. At his side was a woman whose achievement, above all others, was to throw off her Islamic-style top-to-toe veil and urge her female counterparts to do the same.
Under strict secular laws dating back to Ataturk's reforms, the headscarf is banned from public places such as schools, state-run universities and even the president's palace. But Mrs Erdogan, famously, has yet to attend a reception at the palace - when invited, her husband goes alone, as indeed do many of his MPs for the same reason.
For decades, the principle of secularism, the separation of religion and the state, was the guiding force of the modern Turkish republic. Ataturk, with his sweeping reforms and visionary politics, raised his country from the ashes of the Ottoman Empire and recreated it as a modern, dynamic society that was still largely Muslim but embraced Western values. Getting Turkish women out of the kitchen and out from under the veil was central to Ataturk's modernising agenda and, for many Turks, his most enduring legacy.
But who was the real modernising force in Ataturk's campaign to build a modern Turkey? Previously unseen documents now reveal the crucial role played by another first lady - Latife Ussaki, Ataturk's wife - in liberating Turkish women.
A daring new biography, 25 years in the making, has finally been released in Turkey that challenges the cult of Ataturk and tells the true story of his marriage to the young suffragette who has, until now, remained a footnote in the history of both her husband and her country. Arguably, Latife's most important symbolic step was to shun Islamic attire, donning Western garb instead. She showed her face to the world with a defiance that simultaneously shocked and delighted onlookers.
The New York Times reported: "Her clothes are a pledge of reform. Her riding breeches indicate her intention of sweeping away harem conventions." Shortly after their wedding, Ataturk took her on a tour of Anatolia by train to show off his unveiled wife as a role model for modern Turkish women. "It's not just a honeymoon, it's a lesson in reform," one observer wrote.
Ironically, more than 80 years later, the way Turkey's prime ministerial spouse dresses is still a subject of national debate. While her husband, Prime Minister Recep Tayyip Erdogan, has been compared in some quarters with Ataturk thanks to his dogged pursuit of Turkish membership of the EU and, Emine Erdogan makes headlines for doing precisely the opposite of her 1920s counterpart. Instead of shunning the headscarf, she wears it with pride.
Official history portrays Latife as a rude, shrewish woman whose penchant for stomping downstairs to wrest her husband away from late-night drinking sessions and chastising him in public eventually wrecked their marriage. She is mentioned only in passing in the drama that was Ataturk's premiership.
Yet, bizarrely for someone considered apparently so insignificant, Latife's diaries and other papers were for years judged so potentially explosive that they were kept under lock and key in a sealed vault by the Turkish History Institution for 25 years. Her family subsequently refused to make the vault's contents public out of respect, they said, for Ataturk.
The author Ipek Calislar, who spent several years researching Latife's life, said: "The biography sheds light on the real Latife, her marriage, her ideas, in a way that official history hasn't. It also lays bare a different side of Mustafa Kemal - as a husband." The book is already a smash hit in Turkey, selling 20,000 copies in two weeks.
A veteran journalist, Calislar paints a detailed picture of a feisty young woman who played a far larger role in the radical reform and creation of the modern republic than has been previously thought. Educated abroad, multilingual, charming and confident, Latife fearlessly broke with tradition.
At a time when women were consigned to the home and veiled from head to toe outside it, she lobbied for laws, such as the right to vote, that gave Turkish women rights few European countries had at the time. Foreign correspondents wrote that she symbolised "the birth of a new Turkey".
She even sought to become an MP, but was snubbed by Ataturk. So forceful a character was she, Calislar suggests, that ultimately it was the couple's clash of wills that led to the breakdown of their marriage. After a heated argument one evening in 1925, Ataturk decided to divorce her - by decree - and sent her back to her parental home in Izmir. They never spoke again. Latife went on to live the life of a recluse. She never spoke in public, and died in 1975, thrououghly airbrushed out of Turkish history.
Not so her husband. No taboo is greater in Turkey than the inviolability surrounding Ataturk, whose name means literally Father of the Turks and figuratively carries equal significance. His picture stares down from every classroom wall in the country, every office, every shop. Bank-notes carry his portrait, his statue is in every town and his sayings are regarded as sacrosanct. He may have died in 1938, but rather than fading into the background over the past seven decades, Ataturk has attained an almost mythical, omnipresent status that is rivalled by none.
Not surprisingly for a man with such godlike credentials, the details of Ataturk's personal life have always been strictly off-limits. Little is known of his existence outside the public arena; the very idea of delving into his romantic life is considered akin to sacrilege. This, coupled with the disappearance of Latife, his wife for a brief two-and-a-half years, from the collective national memory, has fuelled enormous interest in the new biography.
Mrs Erdogan's headscarf has now become the central issue in the debate over whether her husband should run for president next year. The presidency is largely ceremonial, but it is the post held by Ataturk and so comes with many symbolic strings attached. Secularists are incensed at the prospect of a veiled woman as first lady because they see it as an affront to the reforms that Ataturk strove to introduce.
"Turkey cannot have a president whose wife wears a headscarf," insists Deniz Baykal, leader of the main opposition People's Republican Party (CHP). To hardline secularists such as Mr Baykal, the headscarf is a symbol of "backwardness".
The female deputy leader of the CHP, Canan Aritman, recently wrote and made public a letter to Mrs Erdogan that said: "The way you dress while on trips abroad where you are representing the Republic of Turkey offends Turkish women. I respect your personal preference. But women in the modern Republic of Turkey have accepted a non-veiled, contemporary Western style of dress. If you must go on visits abroad with your husband, be like a contemporary Turkish woman. If you can't be that way then please stay at home."
All this outrage over a headscarf might seem bizarre to the outside world. But that small square of cloth has become the arena in which Turkey's secularists - who include the military and the courts - and the ruling, Islamic-rooted Justice and Development Party (AKP) do battle. Secularists argue that it has become a symbol of political Islam and is one step towards a secret agenda that seeks to convert Turkey to Islamic sharia law. Islamists, meanwhile, see the issue as a basic human right.
Although the AKP came to power in 2002 by pledging to lift the ban on headscarves in universities and schools, it has not dared defy the military, for whom this is a cornerstone of Turkey's secular identity. The AKP had hoped that Turkey's European Union accession bid and attendant human-rights progress would help them ease restrictions but those hopes were dashed last year when the European Court of Human Rights ruled to uphold the ban and said that it was constitutional.
And the fact remains that Turkey's EU membership is looking increasingly unlikely. Only yesterday, the Finnish Prime Minister, Matti Vanhanen, said that the European Union could suspend entry talks with Turkey during his country's presidency if Ankara failed to meet the bloc's requirements. "There is always the possibility to stop the negotiations, I believe Turkey knows that."
The future, then, is uncertain, both for Mrs Erdogan and her husband's presidential ambitions, and for Turkey itself. More than four decades after Latife made a very public point of removing her veil, the tensions tugging at Turkey's soul are still embodied in the piece of fabric that a woman wears on her head.
http://news.independent.co.uk/europe/article1152032.ece
Latife'nin aynasında Mustafa Kemal
Bu yazı, bir okur grubunu, ola ki gözlerinden kaçırabilecekleri bir kitap konusunda bilgilendirmek, uyarmak ve onlara mutlaka 'Latife Hanım' kitabını okumalarını öğütlemek için yazıldı...
30/06/2006 (13 defa okundu)
AYDIN ENGİN (Arşivi)
Kitabın adı: Latife Hanım. Yazarı: İpek Çalışlar. Bir kaç hafta önce Doğan Kitap'tan çıktı. Kitap satış listelerinde sessiz sedasız, hızla yükseldi, yükseliyor. Önümüzdeki günlerde liste başına yerleşirse şaşırmayın.
Sanırım şaşırmazsınız da.
Latife Hanım üstüne, çıktığından bu yana epey yazıldı, çizildi. Yargısına güvenilir, beğenileri incelmiş, meslek töreleri 'hatır için' yazmayacak kadar sağlam imzalar kitabı tanıttılar, anlattılar ve... Ve övdüler.
Kitap, övgüleri hak ediyor; ötesine bile geçiyor. İpek Çalışlar iğne ile kuyu kazmış. 'Sunuş' yazısında gözden kaçabilecek bir cümlecik var: "Kitabın içinde yer alan bütün bilgilerin en az iki kaynağa dayandığını söylemeliyim." Gazetecilik mesleğinin bilinen ve sık sık unutulan bu altın kuralını beş yüz sayfalık bir kitaba taşımak alkışlanası bir sabır ve meslek titizliği gerektiriyor. İpek Çalışlar bu zor ve zorlu uğraşın üstesinden gelmiş.
Üstelik 'en az iki kaynağa dayanan' bir biyografi çalışmasının takır tukur bir tarih kitabına dönüşmesi pek çok yazarın düşebileceği bir tuzak. İpek Çalışlar bu tuzaktan da uzak kalmayı başarmış. Kitap, Mustafa Kemal'le Latife Hanım'ın topu topu iki buçuk yıl sürmüş evliliklerinden süzülmüş şaşırtıcı, eğlendirici, ürkütücü, heyecanlandırıcı, duygulandırıcı, sarsıcı, bilgilendirici yaşam dilimlerini bir tarih kitabı yada bir bilimsel araştırma kuruluğundan uzak, bir roman zenginliğinde ve keyifli edebiyat tadları sunarak aktarıyor.
Yani... Latife Hanım kitabı, derlediği övgüleri bileğinin hakkıyla elde ediyor.
Ancak Latife Hanım sadece keyifli bir kitap değil. Önemli, çok önemli bir kitap. Kitabın arka kapağında iddialı bir cümle var: "Latife Hanım gerçeği bilinmeden Cumhuriyet tarihi yazılamaz" deniyor. İlk bakışta bu bir reklam. Kitabın satışını artıracak bir 'merak kabartma' cümlesi.
Latife Hanım gerçeği
Kitabı okuyup bitirince, arkanıza yaslanıp ilk izlenimlerle baş başa kalınca o cümle bir reklam metni olmaktan çıkıyor, sarsıcı bir gerçeğin yalın anlatımı oluyor.
Evet, "Latife Hanım gerçeği bilinmeden Cumhuriyet tarihi yazılamaz." Yazıldıysa, ki yazıldı, eksiktir, saptırılmıştır, resmi bir cila ile parlatılmış ve değersizleştirilmiştir.
Kitap elbette Selanik'te Ali Rıza Bey'den olma, Zübeyde Hanım'dan doğma Mustafa Kemal adlı bir erkek ile İzmir'de Uşşakizade Muammer Bey'den olma, Adeviye Hanım'dan doğma Latife adlı bir kadının topu topu iki buçuk yıl süren tutkulu, fırtınalı, gelgitli, mutluluk ve kırgınlıklarla, sevinç ve öfkelerle örülmüş evlilikleri ekseni üstünde yürüyor.
Bir yanda yirmi üç yaşında, Osmanlının son yıllarında İzmir'in, hatta belki de ülkenin en zengin Müslüman ve Türk ailesinin, iyi, çok iyi koşullarda yetişmiş kızı. Öte yanda gencecikken atıldığı askerlik yaşamı boyunca, dağılan imparatorluğu kurtarmak için cepheden cepheye koşan, bütün hayatı kan, ateş ve barutla örülmüş ve yirminci yüzyılın siyaset dehaları ve devrim önderleri arasındaki yerini hakkıyla almış, ancak bu dev boyutlu çalkantılar içinde gerçek ve kalıcı bir sevda ile tanışamamış kırk iki yaşındaki Mustafa Kemal Paşa.
Bu erkekle, bu kadının aşk öyküsü, evliliklerine giden tanışma, evlilikleri ve boşanmayı izleyen uzun yıllar elbette yazanın önüne çok geniş ufuklar açar. Kitap salt bu öyküyle yetinseydi bile tad verir, ilgi odağı olurdu.
Ama İpek Çalışlar, kitabında bununla yetinmemiş. Bu kadın ve erkeğin ortak yaşamöykülerini Anadolunun kurtuluş, Cumhuriyet'in kuruluş günlerinin fırtınaları içinde okurun önüne sermeyi yeğlemiş.
Kitabın öneminin alabildiğine artıran nitelik de kanımca tam burada.
1922'de Yunan işgal ordusunun Anadolu'daki son kalesi İzmir'in de kurtarıldığı günlerden başlayıp, bir yandan Lozan Barış Görüşmeleri sürerken, bir yandan genç, diri ve kendine güvenli bir cumhuriyetin kurulduğu Ankara'ya sıçrayan, sonra doğudan batıya bütün Anadolu'yu kapsayan 'kuruluş atılımı'yla süren bir dönemi Latife Hanım'ın aynasından izliyoruz. Hem de resmi tarih yazıcılarının kararttığı, atladığı, önemsemediği yada önemsizleştirmeyi yeğlediği, yok saydığı irili ufaklı ve fakat pek önemli ayrıntıyı, olayı didikleyerek...
Bir kadın bir dönem
Yineleyeceğim: "Latife Hanım gerçeği bilinmeden Cumhuriyet tarihi yazılamaz." Bunu, kitabı bitirince bir kez daha ve biraz da öfkelenerek kavrıyorsunuz. Öfkelenerek. Çünkü ilkokuldan başlayıp üniversiteye kadar bütün öğrenim yıllarınız boyunca size okutulan Cumhuriyet tarihinin ne kadar sığlaştırıldığını, ne kadar kısırlaştırıldığını ve ne kadar çarpıtıldığını görüyorsunuz.
Öfkelenmez misiniz?
Latife Hanım kitabı üstüne pek çok yazı çıktı. Bu yazı, onları yinelemeyi amaçlamıyor; keza yazara övgüler düzmek gibi bir hedefi de yok. Bu yazı, bir okur grubunu, ola ki gözlerinden kaçırabilecekleri bir kitap konusunda bilgilendirmek, uyarmak ve onlara mutlaka Latife Hanım kitabını okumalarını öğütlemek için yazılıyor.
Kendini 'Atatürkçü' ya da 'Kemalist' olarak tanımlayan, hem Türkiye'nin çağdaş uygarlıklar seviyesine çıkmasını isteyen, hem 'ulusalcı' tanımının şemsiyesi altında 'milliyetçi' bir çizgiye kendini kaptıran; hem Avrupa Birliği'ne üye olunmasını destekleyen, hem Avrupa Birliği'nin Türkiye'yi bölüp parçalamak istediğini ileri süren; hem Kemalist Aydınlanma Devrimi'nin sürmesini dileyen, hem farklı düşünenlerin sesinin kısılmasını pek de umursamayan; hem çağdaş cumhuriyetin bileşenlerinden biri olan laikliği savunan, hem 'demokrasi mi, laiklik mi' gibi saçma bir tercihin tuzağına düşebilen ve laikliği savunmak için demokrasiden vazgeçebilecek tutumlara kendini kaptırabilen bir geniş kitle var.
Bu etkin kitle yakın tarihimizle ilgili kitapları okuyor ve kimilerini haftalarca liste başında tutacak kadar çok okuyor.
Latife Hanım kitabı, özellikle onlar için önemli. Kuruluş yıllarının sancılarını, gitgellerini; bozkırda çatlayan çekirdeğin serüvenini bir başka aynadan izlemeleri için önemli. Ama daha da önemlisi putlaştırılan, dogmalara büründürülüp kalıplaştırılan Mustafa Kemal'i daha doğru tanımaları, anlamaları, kavramaları için Latife Hanım kitabı önlerine harikulade bir olanak sunuyor.
Latife Hanım'ın aynasında yansıyan Mustafa Kemal ile bugün Atatürkçülük adı altında sürüklenilen çizginin farkını görüp kavramak önemsiz olabilir mi ?
Hele bu ayna, nesnel kalmayı meslek ahlakı olarak bellemiş ve bunu kitabın her satırında titizlikle korumuş bir gazeteci tarafından dökülmüşse...
Yani lunapark aynaları gibi eğip büken, uzatan kısaltan, yani 'gerçeği çarpıtan' bir ayna değil, neyin ne olduğunu ve nasıl olduğunu neyse ve nasılsa öyle gösteren bir ayna ise...
Latife Hanım kitabı işte öyle bir ayna...
LATİFE HANIM
İpek Çalışlar, Doğan Kitap, 2006, 517 sayfa, 24 YTL.
http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=ktp&haberno=5362
Okurun yeni gözdesi Latife Hanım
Türk milletinin Ulu Önderi Mustafa Kemal Atatürk, İzmir'de bir genç kızla tanıştı ve evlendi. 2 yıl, 6 ay, 4 gün birlikte yaşadılar. 25 Ağustos 1925 günü, Latife Hanım “Latife Gazi Mustafa Kemal” olarak çıktığı İzmir'e tekrar “Latife Uşaklıgil” olarak döndü.
Bugüne kadar hakkında çok şey bilinmeyen, kendiyle ilgili pek çok sırrı mezara kadar taşıyan bir kadın, Latife Hanım... Modern Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulduğu yıllarda Atatürk'ün eşi olarak tarih sahnesine çıkan bu gizemli kadının, Latife Hanım'ın hayatını anlatan bir kitap şu günlerde okuyucunun elinden düşmüyor. İpek Çalışlar'ın kaleme aldığı “Latife Hanım” adlı biyografi 15 günde 20 bin adet sattı.
YAZA DAMGASINI VURACAK
Doğan Kitapçılık Satış Müdürü Vahit Uysal, kitap konusunda büyük bir talep patlaması yaşadıklarını söyledi.
Okurun esere büyük ilgi gösterdiğini belirten Uysal, “Kitap, 10 Haziranda okurla tanıştı. Şu ana kadar da 20 bin adet sattı. Kısa sürede önemli bir satış rakamına ulaştı” dedi.
Kitabın 10 bin adetlik altıncı baskısının yayına hazırlandığını kaydeden Uysal, “İlk baskıları 2 biner adet yapmıştık. Bu sayı giderek yükseldi. Altıncı baskının tamamının tükenmesiyle birlikte toplam 30 bin kitabımız satılmış olacak. Bu eser, yaz aylarına damgasını vuracak” diye konuştu.
ÖMÜR BOYU SÜREN AŞK...
Haziran başlarında okuyucuyla buluşan “Latife Hanım” kitabı, Atatürk ve eşinin fotoğraflarıyla da süsleniyor.
Yazar İpek Çalışlar'ın uzun araştırmalar, arşiv taramaları ve Latife Hanım'ın üçüncü kuşaktan yeğeni Muammer Erboy ile yaptığı görüşmeler sonucunda kaleme aldığı kitap, Latife Hanım'ın entelektüel ve siyasi kimliğini, Cumhuriyet'in kuruluşuna yaptığı katkıları da işliyor. Kitap, yazarının satırlarıyla şöyle tanıtılıyor:“Evlilikleri bitince, Latife Hanım'ın entelektüel ve siyasi kimliği yok sayıldı, Cumhuriyet'in kuruluşuna yaptığı katkılar unutuldu. Latife Hanım'ı gölgeleyen perde kaldırıldığında hem bir mücadele kadınıyla, hem de bambaşka bir Mustafa Kemal ile karşılaşacaksınız. Karısıyla siyasi tartışmalara giren, 'Hanım bize bir Çaykovski çal' diyen, boşandıktan sonra eski eşinin evine güller gönderen Mustafa Kemal ile...Cumhuriyet'in kuruluş dönemine ait pek çok yeni bilgiyi de içeren bu kitap, aynı zamanda ölünceye kadar sürmüş bir aşkın da hikayesi...Atatürk öldükten sonra kasasından çıkan eski eşyalardan biri, içinde '1339 Gazi M.Kemal' yazılı bir nikah yüzüğüydü. Ölümünün ardından Latife Hanım'ın kasasından da tülbent bir kesede sakladığı nişan yüzüğü çıktı. İkisi de İsmet Paşa'nın Lozan'dan armağan olarak getirdiği yüzükleri ömürlerinin sonuna dek saklamışlardı...”
http://www.hurriyet.com.tr/kultursanat/4661598.asp?m=1
Le Temps (Suisse)
27 juin 2006
Trente et un ans après sa mort, l’une des femmes les plus décriées de Turquie vient de retrouver un peu de lustre grâce à la parution d’une biographie en passe de devenir un best-seller*. Latife Ussaki, communément appelée Latife hanim, n’est autre que l’éphémère épouse de Mustafa Kemal, le fondateur de la République turque dont elle partagea la vie entre 1923 et 1925. Mais contrairement à son mari, adulé et porté aux nues, cette jeune femme de vingt ans sa cadette, a été conspuée après son divorce. Capricieuse, despotique, colérique, elle est dépeinte depuis des décennies, et essentiellement sous la plume d’hommes, comme une femme acariâtre qui ne supportait pas les soirées trop arrosées de son mari.
Il aura fallu qu’une femme, Ipek Calislar, journaliste au quotidien kémaliste Cumhuriyet, se penche sur l’histoire de cette figure mystérieuse pour que ce tableau peu flatteur se craquelle enfin. «Latife a été oubliée et diffamée mais elle n’est pas une erreur dans la vie de Mustafa Kemal. C’était une femme très bien élevée, intelligente, polyglotte qui a pris part au changement de son pays. C’était même une suffragette.»
En 1923, alors que les femmes n’avaient pas le droit de vote - un droit qu’elles ont acquis en 1934, soit trente-deux ans avant les Suissesses - Latife aurait déclaré vouloir être députée. «Elle représentait la femme moderne turque que Mustafa Kemal souhaitait. Elle ne portait pas le voile, s’intéressait à la politique, se tenait aux côtés de son mari. Mustafa Kemal était un leader mais il voulait une épouse qui soit son égale afin de la montrer un peu partout et de prouver à la nation que mari et femme peuvent être égaux.» Durant deux ans, le fondateur de la République a donc arpenté l’Anatolie aux côtés de son épouse avant de mettre fin à leur union et de la renvoyer dans sa ville natale, Izmir, où elle garda le silence jusqu’à sa mort. Destin tragique d’une femme censée représenter l’idéal féminin de la nouvelle république turque mais qui ne fit jamais d’émule.
* «Latife hanim», Ipek Calislar, Editions Dogan Kitap.
Atatürk ile Latife ayrılmasaydı?
İPEK Çalışlar'ın "Latife" adlı kitabından ben çok şey öğrendim. Çalışlar, Rauf Orbay'dan bir alıntı yapıyor:
"Atatürk'ün hayatında en büyük kadersizlik Latife Hanımefendi'yi kaybetmesi olmuştur!"
Rauf Orbay, Cemal Kutay'ın "İlk Beşler" dediği Milli Mücadele'yi başlatan ilk beş büyük isimden biridir. Zaferden sonra Gazi ile yolları ayrılmış, İstiklal Mahkemesi'nde haksız yere gıyaben mahkûm edilmiş, uzun süre yurtdışında 'sürgün' yaşamıştır. Latife'den büyük saygı ve takdirle bahsediyor.
Atatürk'ün daima 'yanında' bulunanlardan Falih Rıfkı Atay ise, "Çankaya" adlı kitabında, sadece Gazi ile Latife'nin İzmir'deki buluşmalarını anlatır. Kılıç Ali ve Hüsrev Gerede Latife hakkında cadaloz bir kadın portresi çizerler!
İpek Çalışlar ise, bambaşka bir Latife'yi anlatıyor; beş yıl süren araştırmalarına dayanarak.
Seven kadın
Latife çok zengin bir Osmanlı ailesinin, Uşâkizadelerin kızı. Halit Ziya Uşaklıgil gibi bir ustadan edebiyat öğreniyor, Arapça ve Farsça okuyor. İngilizce, Almanca, Fransızca ve İtalyanca biliyor. Milliyetçi ve feminist!
Çankaya'ya "Garplı" bir disiplin getirmek istiyor. Sadece protokolde değil, hayat tarzında da... En çok da Gazi'nin sağlığıyla ilgilidir. Sabahlara kadar süren sofralara ve 'mutat zevat'a karşı çıkıyor.
Mustafa Kemal sağlam bir bünyeye sahip değildir; bir defa böbrek hastalığı, iki defa kalp krizi geçirmiştir. Alman Hastanesi Baştabibi Orhan Abdi Bey, mutlaka bir süre istirahat etmesini, iki hemşirenin refakatçi olmasını istiyor. Fakat, Latife "adeta bir hastabakıcı gibi" Gazi'nin sağlığıyla o kadar ilgilidir ki, buna gerek kalmıyor. Gazi çok memnundur, hatta bekâr arkadaşlarına da evlenmelerini tavsiye ediyor.
Yine Rauf Orbay'dan dinleyelim:
"Ben Latife Hanımefendi'nin Gazi'nin hususi hayatını düzenleyebilmek için nasıl emek verdiğinin şahitleri arasındayım. Onun bu hassasiyetinin bazı çevreleri ve şahısları huzursuz ettiğini de söyleyebilirim."
Aktif kadın
İpek Çalışlar, Latife'nin yabancı diplomatlarda, dış basında ve ülke içinde nasıl hayranlık yarattığını anlatıyor. Hatta dış basında, sağlığı iyi olmayan Mustafa Kemal ölürse ülkeyi Latife'nin yönetebileceği hakkında yazılar bile çıkıyor!
Latife de çok iddialı bir genç kadındır. Milletvekili olmak istiyor! CHP İstanbul il kongresinde konuşma yapıyor. Türk Ocakları'nda, Çocuk Esirgeme Kurumu'nda son derece aktif... Gazi ile beraber halkın arasına katılmaktan büyük zevk alıyor. Siyasi görüşleri liberal.
Bunun "bazı çevreleri ve şahısları" büsbütün huzursuz ettiği muhakkak.
'Çevre'den Hüsrev Gerede'nin Latife'yi, "bir bakıma Atatürk'le eşit olma, rekabet etme gibi çocukça davranışlar içine girmiş" ve hatta "muhalif milletvekilleriyle iletişim kurmaktan zevk alan" biri olarak nitelemesi dikkat çekiyor!
'Çevre' Latife'yi böyle gösterince o evlilik 'siyaseten' de yürüyemezdi tabii...
Ama Hüsrev Gerede'yi okurken, Gazi'nin sağlığının sofrada nasıl eridiğini de hüzünle görürüz.
Ben Rauf Orbay'a hak veriyorum:
"Atatürk'ün hayatındaki en büyük kadersizlik, Latife Hanımefendi'yi kaybetmesi olmuştur."
Ve Türkiye 1940'lar ve 50'ler dünyasını Atatürk hayattayken yaşasaydı her şey kim bilir ne kadar farklı olurdu; bence çok daha iyi olurdu.
t.akyol@milliyet.com.tr
Yazılar 2006
Latife Hanım
İpek Çalışlar’ın , Doğan Kitap’tan çıkan “Latife Hanım” adlı kitabını biraz önce bitirdim. 500 kusur sayfalık kitap bir haftadır elimden düşmüyordu…
Sarsıldım. Etkilendim. Heyecanlandım... Öğrendim, bugüne dek hiç bilmediklerimi, duymadıklarımı, okumadıklarımı , ayırtına varamadıklarımı öğrendim… Bugüne dek öyle değil de böyle düşünmemizi, öyle değil de böyle yorumlamamızı , bilmemizi, ezberlememizi isteyenlerin dayatmacılığına öfkelendim, isyan ettim… Kah göz yaşlarımı tutamadım, içim acıdı; kah güldüm, gülümsedim, kahkahalar attım… Kimi zaman bir polisiye roman okurmuşçasına, merakla, soluk soluğa çevirdim sayfaları; kimi zaman aynı paragrafı tekrar tekrar okuyarak , elimde kalem satır altlarını çizerek , notlar alarak okudum… Bitirdiğimde Latife Hanım’a sevgim ve saygım bin kat çoğalmıştı. İpek Çalışlara da öyle.
Bugüne dek anlatılandan, yazılandan, bilinenden çok farklı bir Latife Hanım portresi çıkarıyor karşımıza İpek Çalışlar , bu dört dörtlük biyografide.
Bu portreden önce, İpek Çalışların başarısının, inandırıcılığının, gerçeği yakalamasının izlerini sürüyorum:
Önce müthiş bir araştırma yapmış: Bugüne dek yayınlanmış tüm kitaplardan öte, hem yurt içinden hem yurt dışında(özellikle A.B.D., İngiltere, Fransa ve Almanya’da ) Latife Hanım’a yer veren tüm gazeteleri taramış, çok geniş bir yelpazeye yayılan tüm kaynakları değerlendirmiş…
Aynı konuda, aynı olaylar karşısında benzer ya da farklı görüşleri, hatta kimi zaman birbirinin tam tersi düşünceleri, kanaatleri, anlatımları bir arada sergilemekten , kullanmaktan kaçınmamış ve bunlara, dayatmadan uzak, kendi yorumunu getirmiş, okuyucuya da kendi yorumunu yapma hakkını tanımış!
Latife Hanım’ın kimliğini , kişiliğini, Mustafa Kemal’le ilişkisini en geniş çevresiyle ele alıp, Türkiye ve dünya konjonktürüne oturtmuş.
Tüm bu malzemeyi, “Kadın duyarlığı” sözünü çok sevmiyorum, “İnsan duyarlığıyla” , politik kaygılardan uzak, ama, kadın bakış açısından irdelemiş. (Boşanmadan sonra Latife Hanım’a önce bir dışlama, tecrit, yok sayma; derken olumsuz bir imaj yaratma; Atatürk’ün ölümünden sonra ise müthiş bir karalama seferberliğine girildiğini unutmayalım!)
Latife Hanım, sekiz dil bilen, hukuk eğitimi görmüş, akıllı, zeki, kültürlü, dünya politikası üzerine derin birikimi olan , bağımsız, özgür, kadın erkek eşitliğine inanan, kendi fikirleri olan, muhakeme gücü olan bir kadın. Daha kadınların siyasal hakları yokken, Mustafa Kemal’e “Ben Milletvekili olmak istiyorum” diyen kadın…
İpek çalışların da belirttiği gibi Atatürk üzerine yazılan kitaplarda, Latife Hanım’ın politikaya ilgisi hep bir kusur, bir yanlış, bir haddini bilmezlik diye yorumlanır. Ne de olsa politika erkek işidir!
Oysa tanıştıkları andan başlayarak, iki buçuk yıllık evlilik boyunca da Latife Hanım’ın Mustafa Kemal’e çalışmalarında yardımcı olduğunu, düşüncelerini ona aktardığını, onunla özgürce tartıştığını görüyoruz bu çalışmada.
Latife Hanım, kadının peçesini atmasını bir özgürlük kavgası olarak görüyor, kadınların siyasi temsil hakkını savunuyor, çokeşliliği sona erdirecek Medeni Kanun Projesini destekliyor, eğitimin dinden ayrılmasının kadınların ilerlemesi için şart olduğunu savunuyor. Kocasıyla Anadolu’nun her yerini dolaşırken, konuşmalar yaparken kadınlar için bir rol modeli oluşturmaya çalışıyor. Türkiye’de kadın haklarına ilişkin en önemli adımlar, o dönemde atılıyor… (Siz söyleyin erkek egemen toplumda nasıl sevilir böyle öncü bir kadın!)
Şimdiye dek, bu evliliğinin sona ermesine aklım ererdi de, Mustafa Kemal’in Latife Hanım’la niye evlendiğine bir türlü yanıt bulamazdım. Şimdi anlayabiliyorum: Mustafa Kemal ancak kendi eşiti olan, kendi gibi bir kadınla , ancak Latife Hanım’la evlenebilirdi.
Herkesin okuması gerektiğine inandığım “Latife Hanım” kitabı için sonsuz teşekkürler İpek Çalışlar!
Zeynep ORAL
25 Haziran 2006- Cumhuriyet
The Times September 05, 2006
Author faces jail for saying hero dressed as woman
From Suna Erdem in Istanbul
Latife Hanim in 1922 with Mustafa Kemal Atatürk; she was a driving force behind his reforms (Corbis)
THE author of this summer’s Turkish bestseller is to stand trial for allegedly insulting Mustafa Kemal Ataturk, the country’s revered founding father, in her popular revisionist biography of Latife, his wife.
The case is the latest in a series of high-profile lawsuits initiated against writers and intellectuals that has brought attention to the shortcomings of the supposedly reformed Turkish legal system with regard to freedom of expression in the European Union candidate country.
Ipek Çalislar, the respected journalist and writer, has been charged by an Istanbul prosecutor over an anecdote in Latife Hanim in which Ataturk dons a woman’s chador to leave his besieged house with a party of women and children, bringing back reinforcements to foil an assassination attempt. Latife remains inside and communicates with the attackers to give them the impression that Ataturk is still there.
The previously unrecorded version of the attack by “Lame Osman”, which took place in April 1923, was told to Mrs Çalislar by one of Latife’s surviving relatives, who heard it from her sister, Vecihe, an eyewitness.
However, it aroused the ire of a reader of Hurriyet newspaper, which ran extracts of the book. The reader, Huseyin Tugrul Pekin, applied to the prosecutor’s office in the Istanbul district of Bagcilar, on the grounds that “To claim and write that Mustafa Kemal Pasha, whose courage no man, nor any of us, could dare to doubt, did such a thing is the greatest insult to him, his nation and particularly to myself”. Mrs Çalislar now faces 4½ years in jail for infringing the special laws in place to protect Ataturk. The trial begins on October 5. An editor of Hurriyet will also be tried.
Mrs Çalislar said that her book was not intended to belittle Ataturk, lamenting that “the most striking report in the book for our male-dominated society turned out to be of Ataturk disguising himself in a chador in order to evade an assassination attempt”. She told The Times: “If a leader is under siege, his ability to break this siege with an ingenious method does not diminish him .”
Mrs Çalislar’s account of Ataturk’s wife overturns the long-held belief that Latife was a shrewish woman whose tantrums ended their marriage. Instead, we get the portrait of a Western-educated woman who spoke several European and Oriental languages, played the piano to concert standard and was a driving force behind many of Ataturk’s reforms for the emancipation of women, including giving them the vote well before some EU countries. The book has had nine print runs in two months.
Mrs Çalislar joins Elif Safak, who will go on trial next month over her popular novel The Bastard of Istanbul, in which a fictional Armenian character refers to “Turkish butchers” who killed large numbers of Armenians in Turkey during the First World War. Similar charges of “insulting Turkishness” also put Orhan Pamuk, Turkey’s most famous author, in the dock this year. Perihan Magden, a journalist, stood trial for her support of conscientious objection.
Mrs Çalislar said that Turkey did not deserve such trials as hers. Most are thrown out of court but the violent environment created outside the courthouse makes writers’ lives very difficult, she added. At Mr Pamuk’s trial, supporters were heckled not just by protesters but also by violent nationalist lawyers in the courtroom itself.
Prime Minister Recep Tayyip Erdogan’s Government points to the high acquittal rate from these trials. Ms Magden and Mr Pamuk were both acquitted, but a High Court decision this month to convict a Turkish-Armenian journalist on similar charges proved that the show trials are not just empty threats.
Pek sevgili blogır,
Afşin - Elbistan yazışmalarını izlemek için blog sayfanıza girip Latife Atatürk kısmında kendi yorumumu görünce, şaşırmadım diyemem. Ben bu yorumu sadece bizim ODTU ME-72-73-74 sitesine göndermiştim. Böylelikle benim o anki yorumum daha geniş bir ortama ulaşmış oluyor. Her neyse, ben kitaba para verip almadım, ama karım para verdi, ama o okumadı, ben okudum (epey de oluyor). Bu vesile ile yeni yorum (sana) yapıyorum. Ben Atatürk'e doğrudan bir saygısızlık edildiği izlemini almadım. Ama Atatürk o kadar farklı, o kadar derin düşünebilen birisi ki, ne kadar aleyhinde de olunsa büyüklüğünü silmek mümkün değil. Köşkün basılması sırasında kadın elbisesi ile kaçma meselesinin onu tahkir ettiğini düşünmüyorum. Açılan dava yersiz. Bu durum onun aptal olmadığının göstergesi. Ne yani, mertçe davranıp mücadele edip ölecek miydi? Bu şekilde aptallığa, kahramanlık nitelemesi yakıştırılamaz. Latife'nin durumuna gelince: Latife'nin - ne kadar ön plana çıkartılırsa çıkartılsın - hiç bir zaman lanse edilmeye çalışıldığı gibi Atatürk yanında bir lider, öne çıkan, fikir üreten bir vasfı yok. Bir kaç dil bilen, o zamanlar için bir kadının inanılmaz bir bilgi, görgü düzeyine gelmiş, neredeyse aydın sayılabilecek birisi. Ancak çocuk olduğu, çocuk kaldığı ve devlet ciddiyeti ile bağdaşmadığı açık. Her zaman atılımlar Atatürk'ten gelmiş. Ata, kadını yüceltmek, toplum hayatına sokmak için elinden geleni yapmış. İ. Çalışlar burada tarafsız kalmış. Bu kitabın gene de şeriatçı, ikinci cumhuriyetçi gibilerine hitabettiğini düşünüyorum. Kitabın bana verdiği bir şey yok. Sadece bilmediğim - ayrılık sonrası ilişki vs gibi - birkaç ayrıntı var. Orada da Ata'nın ne kadar ilgili, düşünceli, nazik, saygılı olduğunu (tabii Latife Hanımın da) görüyoruz. Kitap tabii "şöyle düşündü, böyle hissetti" gibi dedikodu tarzı fazlalıklar, bazı psikolojik tahlil ve sorularla uzatılmış. İlgi çekmek için bir yol gibi göründü. Ancak elbette Ata - Latife ilişkilerinde anlaşmazlık, cinsiyet, vs arayanlar, merak edenler için de televoleci olacak kadar bayağılaşmamış. Zaten herhalde kitap pek satmıyor ki, birkaç gün önce yeniden reklam yapma ihtiyacı duydular. Benim gördüğüm, halen marketlerde ancak 9. baskısı duruyor. (Bunu iyi bir rakam olarak düşünüyorsan, kopan yaygara ile orantılı olmadığını söyleyebilirim.)
Sağlıcakla kal,
Bülent
Post a Comment