Copy Paste

Copy Paste (kopyala yapıştır) her zaman olmaz Bundan yıllar önce Marmara denizi kuzey kıyılarında LNG terminalinin yanında Batı Rus doğazgaz boru hattına yakın bir yerde 478 MWe gücünde bir kombine çevrim santralini yapımına giriştik. Yerli ortak her zaman olduğu gibi inşaat, saha montajı ve basınçsız basit çelik konstrüksiyon imalatı kapsamını yüklenmişti. Yabancı ABD ‘li ortak işin mühendisliğini, fizibilitesini, tasarımını, gaz türbini, buhar türbini tedarikini, atık ısı kazanı tasarımını yapıyordu. ABD’li tanınmış mühendislik firması yeni santral için bir yerleşim planı gönderdi. Daha önce başka bir yerde yapılmış santralin yerleşim planıydı. Antet bloğunu değiştirip göndermişler. Biz de bu planı gerçek topoğrafya üstüne yerleştirdik, iş başladı. Ancak bizim topoğrafya düz bir alan değildi. Su depolama tanklarının bulunduğu yer bir tepe üstünde idi. İş bittiğinde deniz suyu yukarı pompalanıyor, sonra soğutma işleminden sonra denize dökülüyordu. Bu yukarı çıkma işlemi yüzünden santral su pompalarının kullanımı yüzünden fazladan 2-MW iç ihtiyaç elektrik kaybediyordu. Halbuki yanda benzer başka bir proje denize daha uzak geride olmasına rağmen bu kayba uğramıyordu. Bugün olsa bu yanlışı yaparmıyız ? Hayır bugün önümüze böyle bir hazır proje gelse yapmayız. Artık yetişmiş tecrübeli mühendislerimiz, güçlü bilgisayarlarımız, tüm güvenilir mühendislik firmalarının kullandıkları yazılımlarımız var. Kendi mühendislik tasarım işlerimizi artık tümüyle kendimiz yapabiliyoruz. Benzer bir durum bugünlerde nükleer santrali için gündeme geldi. 50- yıl önce çok soğuk kuzey ülkesi körfezinde kurulmuş bir nükleer santralinin yerleşimi bire bir ekipmanlar dahil bizim projede uygulanmış. İnsan ister istemez önceki projelerde yaşananları hatırlıyor. Umarız ilerde bir uyumsuzluk olmaz, Yabancıların projelerinde benzer durumlar maalesef çok olur. Proje temel tasarım masraflarından kaçmak için eski bir proje aynen alınır, uygulanır, ama olmaz, kopyala- yapıştır uygulaması çalışmaz. Bizdeki artık ekonomik ömrünü doldurmuş aluminyum fabrikası, yaşlanmış demir çelik tesisleri, süresi bitmiş termik santrali yapımlarında uzak coğrafyalardaki eşdeğer projelerin yerleşim planları kullanıldı. Bu işletmeler çalıştı, ama zor çalıştı. Oralardaki dondurucu kış, yakıcı yaz aylarına uyumlu projeler bizim coğrafyada sıkıntı yarattı. Proje mühendislik saha montajı anahtar teslimi işleri kendimiz yapmalıyız. Kontrol bizde olmalı. İç piyasada daralma nedeniyle tecrübeli mühendislik müteahhitlik firmalarımız kendilerine yurtdışı projeler aradılar buldular. Artık temel ve detay tasarım mühendislik dahil, özel ekipman dışalımı yapabiliyoruz, inşaat, saha montajı anahtar teslimi işler yapabiliyoruz. Para anahtar teslimi iş yaparak kazanılır. Büyükada 18 Eylül 2022

Doğal gaz

“Frugal woman” tutumlu kadın- Milkmaid Hollandalı ressam Johannes Vermeer (1632-1675 Delph) tarafından yapılmış bu resim “The Milkmaid” bizim mutfakta asılı duruyor. Orijinalinin bulunduğu Amsterdam Müzesinin satış dükkanından kopya baskı almıştım, Kolları kaslı güçlü kuvvetli Ahçı kadın sütü ziyan etmeden kaba çok yavaş döküyor. Siz tabi aynı ressamın “inci küpeli kız” tablosunu hatırlıyorsunuz Filmi yapılmıştı. Ancak bu resim bence daha önemli Büyükada’ya kış geliyor, havalar soğudu, bizim Kadıyoran yokuşundaki küçük yazlık evde doğalgaz yok, kombi yok, kazak ile oturuyorum. Kışın daha az doğalgaz  daha az elektrik kullanmak İçin öneriler geliştirmek lazım Mesela Evlerde ortak sıcak su haftada bir -iki gün verilmeli, evlerde ortam sıcaklığı 18C tutulmalı, insanlar ev içinde  terlik yün çorap kazak giymeli Ukrayna savaşı yüzünden Rusya Avrupa’ya verdiği doğalgazı kesiyor. Bu kış soğuk geçecek. Almanya kapatılmış eski nükleer santralleri hızla açma çabasında, güneş rüzgar kaynaklarını artırıyor, bu arada tasarruf tedbirleri getiriyor Avrupa’da şimdiden gece aydınlatmaları azaltılmış, mağaza vitrin aydınlatmaları kapatılmış. Eyfel kulesi geceyarısından sonra aydınlatılmıyor. 1971 yılını İngiltere’de geçirdim, pansiyon odamda elektrikli soba vardı, akşamları ortalığın soğuğu kırılsın diye para atıp çalıştırıyorduk, gece iki battaniye altında uyuyordum , üstümüzde hep kazak hırka vardı, İngilizler savaş süresinde nasıl yaşadılar? Zaten çok tutumlu insanlardı, savaş sonrasında da devam ettiler. İngiltere Rusya’ya doğalgaz İçin bağımlı değil kendi kuzey denizi kaynakları var ama tutumluluk onlarda çok önemli bir vasıf. İngiltere’de çoğu evde ısıtma yoktur. Yalnız bulunduğun oda ısıtılır. Gece hepsi kapatılır. Bu zengin fakir tüm evlerde böyledir. Kraliçenin sarayında da böyledir. Bu yaşam farkının nedenleri araştırılmalı. Bizim Evlerde işçiler hergün bahçe sulaması yapıyorlar sonra çim biçme makinası ile tüm gün gürültü yapıyorlar hepsi enerji kaybı, çam ağaçlarını altı olduğu gibi kalsın. İstanbul’da kaba inşaatı bitmiş yüksek binalar geceleri süslü renkli ışıklarla aydınlatılıyor arabesk zevkin üst noktası , müteahhitler “param var harcıyorum, size ne oluyor” diyorlar. 1976 kışı Moskova da idim, bina duvarları çok kalın taş yapılardı, her yere metro ile gidiyorduk, her yerde merkezi ısıtma vardı, iç mekanlar sıcaktı, enerji sıkıntısı yoktu ama akılcı tasarruf vardı israf yoktu Bizim evlerde çay yapılır çaydanlık saatlerce yanan ocakta durur, bir bardak çay içer bırakırlar, ben kettle ile su kaynatırım termosta demler içerim kimse beğenmez Çalıştığım makina fabrikasında yüksek geniş uzun holler vardı, her kolonda buharlı hava vantilatörleri sıcak hava gönderirler kışın üşürdük ama  içimizde yün çamaşırlar ayağımızda kalın botlar bulunurdu, açık hollerde kışın çalışmak zordur, Avrupa ve Almanya yenilenebilir enerji konusunda başarılı adımlar attılar. Almanya bizden az güneşlenmesine rağmen çatı GES’i (güneş) çok iyi ilerletti.  Bizim durum maalesef iyice yanlış seviyesinde. Ankara’da ve Türkiye’de bu kadar güneş ışınımı varken suyumuzu ve ısınmamızı, elektriği dünyanın bir ucundan Sibirya’dan veya Cezayir’den gelen gazla üretmek çok garibime gidiyor. Çaydanlığı ocağa koyduğumda  sıcak suyu her açtığımda hep bu aklıma geliyor ve bana bizim yaptığımızın hiç akılcı olmadığını hatırlatıyor. Bundan 30- 40 yıl önceye göre güneşten elektrik ve ısınma sağlamanın maliyeti düştüğü gibi yapılabilirliği de arttı Elin Alman ‘ı bizim ne kadar çok kuzeyimizde,  buna rağmen orda havadan bakıldığında nerdeyse güneş panelsiz veya kollektörsüz çatı yok. Bu kış doğalgaz sıkıntısı çekecekmiyiz? İran kış aylarında kendi iç talebinin artması nedeniyle her yıl artık alışılan kesintisini yapacak. Bu süre 2-4 hafta olabilir. Cezayir ve Nijerya Lng gemi taşımacılığı güvenilir değildir. Doğalgaz sıkıntısı çeken Avrupa ülkelerinin kışın vereceği yüksek fiyatları karşılamak için kontratları bozup yön değiştirebilirler. Spot piyasa zaten Avrupa limanlarına döndü. Pahalı Azerbaijan gazında para ödediğimiz sürece bir sıkıntı yok. Rus gazının devamlılığı Ukrayna savaşının seyrine bağlı. Kışın doğal gaz kullanımını azaltmak zorundayız, herhalde zaten azalacak. Bizim acilen akıllı bir enerji  tasarruf politikasına ihtiyacımız var. 40 sene önce doğalgaz Ankara’nın kirli havası için kurtarıcı olmuştu. Ama artık doğal gaz konusunda daha rasyonel olunmalı diye düşünüyorum. Büyükada 13 Eylül 2022 —-