Pakistan Quetta 1997-2001

Pakistan Quetta, 1997-2001

Bugünlerde basında Pakistan ile ilgili haberler çıkmaya başladı.

Hükümetler arası anlaşma ile Pakistan'a Yeni üretimimiz 30 adet T129 Atak helikopter ve 4- adet Milgem Corvette deniz savaş gemileri satmışız. Hükümetler arası anlaşmalar içinde kar çok önemli değildi. Önemli olan ilişkilerdir.

Özel sektör olarak bizler riskleri önceden görmek ve fiyatlamak zorundayız. Size bugün bizim için çok zor biten Pakistan Quetta projemizi anlatacağım.

Türk Amerikan %50-50 ortak girişim (Joint Venture) şirketimizin, yabancı ortağının Milano'da yerleşik işbilir bir italyan temsilcisi vardı. Seçkin asil bir italyan ailenin mensubuydu. Ailenin 16. Yüzyılda taş ustası olan dedelerini ismi inşaatında çalıştığı Floransa katedrali duvarında resmi olarak izinli kazınmıştı. Kendisinin Abd eğitimi, İsviçre'den MBA derecesi vardı. Toskana'da şarap bağları, Floransa'da çok yıldızlı bir otelleri, Milano'nun moda merkezi sokağında ofisi vardı.

Bizi kendisine en yakın JV ortak girişim şirketi olduğumuz için, İtalya'da bir şirket turuna çağırdı, Ankara'dan Amerikalı genel müdür ve ben, ABD merkez ofisinden bir satış müdürü Milano'ya geldik, Milano ve Roma'da çok sayıda İtalyan müteahhitlik firmalarını gezdik. O sıralarda tüm dünyada doğalgaz satışları patlamış, doğalgaz ile çalışan gaz türbinleri ve arkasına bağlanan atık ısı kazanları talebi artmış. Elimizde tasarımı yeni bitmiş yatay konumlu tabii dolaşımlı atık ısı kazanları var, iç piyasada satmışız, detay projeler hazır. Dış piyasalar için herşey hazır. Talep bekliyoruz.

Ankara'ya döndük. Kısa bir süre sonra İtalya'da Milano'da ofislerinde tanıtım yaptığımız Fiat Avio firmasından bir talep geldi. Fiat Avio olarak Pakistan Quetta kentine elektrik verecek elektrik şirketinin yeni kombine çevrim santrali için üç adet Ge frame-6 gas türbini satışını bağlamışlar, arkasına konacak atık ısı kazanları için fiyat istiyorlar.

Daha önce iç piyasada benzer kapasitede kazanı Akenerji Yalova Aksa fabrikasına vermişiz, teslim etmişiz, çalışıyor.

Aynı teklifi Fiat Avio için çok çabuk hazırladık, kurye ile gönderdik. Milano temsilcimiz teklifi çoğalttı, teslim etti. Bir süre sonra Fiat Avio bizi Milano ofisine görüşme ve son pazarlık için davet etti. Bu defa daha büyük ekiple Milano'ya gittik. Bir hafta Fiat merkezinde teklif sunumu ve fiyat pazarlığı yaptık. Sonunda Ankara fabrika teslimi 4-milyon ABD$ fiyatla işi sonlandırma aşamasına geldik.

Fiat ekibi son dakikada bizden yerinde montaj fiyatı istedi. Pakistan Quetta kentinde yerinde montaj fiyatı nasıl verilir? Olacak iş değil. Pakistan Quetta hakkında hiçbir fikrimiz yok. Araya yerli şirketimizin teklif bölümü girdi, italyan temsilcimizin Pakistan tanıdıkları fiyat verdiler. Pakistan firmalarından acele teklifler alındı, bir yıl içinde yerinde montaj için yaklaşık 1- milyon ABD$ fiyatla ek montaj fiyatı da verildi.

İmzalar atıldı, basın bülteni yayınlandı. Detay projeler zaten hazır, malzeme satınalması yapıldı, imalat başkadı bitti, kazan boyandı, fabrikada sevke hazır, nakliye firması kazanı Mersin limanına götürdü, Pakistan'a gidecek bir gemiye yükledik. Gemi Süveyş kanalını, arkasından Kızıl denizi, Hint okyanusunu geçti, Pakistan Karachi limanına geldi.

Kontratımızda bir teslimat maddesi var. Geç kalırsak gün başına şu kadar ceza ödeyeceğiz, ancak erken teslim edersek gün başına ceza rakamının yarısı kadar ikramiye alacağız. Kontrat Fiat tarafından Pakistan elektrik şirketine aynen aktarılmış. Quetta elektrik şirketi yetkilileri bize erken teslim ikramiyesi vermek yerine kendileri açısından daha uygun başka bir yola başvurdular. Gemi Karachi liman yetkilileri tarafından yapma bir nedenle bir ay açıkta bekletildi, süre geçti ve ceza başlarken limana indirme izni çıktı. İkramiye alamadık.

Sonra saha müdürümüz buhar kazanını Quetta şehrine taşıttı, montaj ekibimiz yerli müteahhit firmalarla saha montajına başladı. Bizim ekibimiz çalışanları için uzun süreli oturma izni alamadık. Nedense vermediler. Personelimiz Üç aylık turist vizesi ile Pakistan'a girip çıkmaya başladı. Bu arada saha müdürümüz, yoğun saha işleri yüzünden üç aylık süreyi geçirdi. Derhal gözaltına alınıp tutukevine kondu. Saha müdürümüz ortada yok. Pakistan büyükelçiliğimizi araya soktuk. Bir ay sonunda yerini tesbit ettik, Pakistan adaletinin gerektirdiği arabulucuları devreye soktuk. Saha müdürümüzü tutukevinden çıkardık. Yurda getirdik, ancak bir ay tutukevinde Pakistan suçluları ile beraber kalmak psikolojisini çok bozmuştu. Toparlanması kendine gelebilmesi için uzun bir tatile çıkması gerekti. Yeni görevlendirdiğimiz saha çalışanlarımız yerel kurallara titizlikle uydular. Üç aylık kalma süresini hiç aşmadılar.

Yeni şantiye şefimiz bizden çok uzak bir ortamda kontrolsüz harcamalar yapmaya başladı. Onu parasal olarak kontrol altına almak zor oldu. Bütçeyi tüketti. Sonunda Quetta santralinde işi bitirdik, teslim ettik, çıktık.

Quetta kentinde daha sonra deprem oldu, santral binaları çevresi yıkıldı. Arkasından yakın mesafedeki Afgan savaşı şehri etkiledi, santral bir süre tümüyle devreden çıktı.

İç piyasa kolaydır. İş insanımız ile kolay anlaşırsınız. Kurallar ortaktır,

Oysa uluslararası piyasalarda iş yapmak zordur.

Özellikle hiç bilmediğiniz yabancı piyasalara girmek hiç kolay değildir.

Ortamı piyasayı çok iyi öğrenmek gerekir. Ortamı bilmeden işe girmek şirketi batırır.

Pakistan ortamında iş yapmak çok zordur. Pakistan insanı ile iş yapmak zordur. Pazarlık hiç bitmez, devamlı zora girersiniz.

Bir daha iyi bilmediğimiz coğrafyalarda çalışmak için aşırı istekli olmayı bıraktık.

İş italya'da başladı, Pakistan'da bitti, ama çok zor bitti.

Pakistan insanı ikili ilişkilerde tek tek çok iyidir. Çok iyi eğitim almışları vardır. Kendi aksanlarında İngilizce'yi hatasız gramatikle konuşurlar yazarlar. Pakistan müslümanlarının, yüzyıllar öncesinde Hindu dokunulmazlar olan itilmiş ezilmiş insanların torunları olduklarını da hatırlayalım. O insanlar ingiliz toplumunda bugün kendi kültürel kimliklerini koruyarak yaşıyorlar. İngilizce yayın yapan tv radyo istasyonlarında kusursuz aksansız ingilizceleri ile yayın yapıyorlar.

Bizim Proje ucu ucuna bitti. Kar bırakmadı. Pakistan coğrafyasına, iş yapma iştahımızda ciddi mesafe oluştu. Bugün de özellikle Pakistan coğrafyası ile iş yapacaklara çok dikkatli olmalarını tavsiye ederim. Kolay ortam değildir.

---

Haluk Direskeneli, ODTÜ Makina Mühendisliği 1973 mezunu olup, mezuniyetinden itibaren, kamu, özel sektör ve ABD – Türk yabancı ortaklıklarda (B&W, CSWI, AEP, Entergy) ağırlıklı olarak termik santral temel/ detay tasarım, imalat, pazarlama, teklif, satış ve proje yönetimi konularında çalışmış, bugüne kadar termik santral tasarım yazılımları konusunda yerli piyasaya, mühendislik firmalarına, yatırımcılara ve üniversitelere danışmanlık vermiştir. MMO ve ODTÜ Mezunları Derneği Enerji komisyonları üyesidir.

Prinkipo, 30- Temmuz, 2018