Gentile Bellini

Gentili Bellini'in Fatih Sulan Mehmet (Mehmed II) resmi 1480

Fatih Sultan Mehmet Istabul'u feth ettikten sonra Galata'da yerleşik Venedikli tacirler mevcut durumlarını korumak için Venedik şehir devleti yetkililerine başvuru yapmışlar. Vergimizi ödeyelim, ticaretimize devam edelim, demişler. Venedik büyükelçisi ile Fatih'in yetkilendirdiği Osmanlı yönetimi bir ticaret anlaşması yazmışlar. Fatih anlaşmaya ek olarak Venedik şehir devletinden dönemin en iyi portre ressamını kendi portresini yapmak üzere göndermelerini istemiş. Venedik senatosu toplanmış, Gentile Bellini'yi görevlendirmiş. Bellini elinde devam eden kilise tavan duvar resimlerini bırakmış, portre resimlerine ara vermiş. Yanında hizmetçisi ve ressam yardımcıları ike beraber bir Venedik ticaret gemisiyle 1478 yılında istanbul'a gelmiş. Fatih'in huzuruna kabul edilmiş. Fatih önce ressamın artistik becerisinden emin olmak istemiş. Topkapı sarayının Haren tavanı ve duvarlarına dini ve aynı zamanda erotik resimler yaptırmış. Sonra Haram kadınlarının, saray görevlilerinin, yeniçerilerin, katiplerin eskizlerini resimlerini yaptırmış. Ressamın sanat becerisinden emin olduktan sonra poz verip kendi resmini yaptırmış. Bu resimlerden birincisi ingiltere "Victoria Albert Museum" da segileniyor. İkinci ve bence daha estetik sanatsal portresi bugün Katar Doha islam sanatları müzesinde. 

İbb'nin son müzayededen 1milyon ingiliz pound fiyatla satın aldığı üçüncü portre Bellini tarafından italya'ya dönüşünden sonra yapılmış. Bellini istanbul'da 18- kalmış. Çok sayıda resim eskiz yapmış. Resimler Topkapı sarayında kalmış. Eskizleri yanında Venedik'e getirmiş. Bu eskizlerden yararlanarak ilerleyen yıllarda zaman oldukça yeni yağlı boya resimler yapmış. Üçüncü portre bu dönemde Venedik'te yapılmış. 

Şimdi önemli soruya geliyoruz. Üçüncü yağlıboya resimde Fatih ile eşdeğer konumda gözüken soldaki genç adam kim? Fatih'in üç oğlu olmuş. İlk büyük şehzade Mustafa bu yıllardan beş yıl önce ölmüş. Şehzade Beyazıt 30'lu yaşlarda ve uzun süreli Amasya valisi. Bellini herhalde hiç görmedi. Cem sultan ise o sırada genç, Konya valisi. Bellini Cem sultanı görmüş olabilir. Tarihçi üstadımız Prof ilber ortaylı net konuşuyor. Soldaki genç kesin Cem sultandır, diyor. Diğer sanat tarihçileri o kadar emin değiller. Resimdeki genç adamın normal küçük Avrupalı burnu var. Cem sultanın sürgün ve hapis dönemlerinde çizilmiş resimlerinde babası Fatih'e çok benzer karateristik kemerli büyük burnu var. Bu konu üstünde daha çok düşünmemiz lazım.

Gelelim bu resim nerde sergilenmeli? Her müzenin öne çıkardığı bir sanat eseri vardır. Paris Louvre müzesinde Mona Lisa resmi, British Müseum'da Rosetta taşı, Berlin sanat müzesinde  eski Mısır'dan Nefertiti alçı büstü, istanbul koç Pera müzesinde Ahmet Hamdi beyin "Kaplumbağa terbiyecisi", istanbul arkeolaji müzesinde "iskender lahiti", ankara resim heykel müzesinde "kılıç kontrol eden savaşçı". 

Bence bu resim istanbul sanat müzelerinde dönüşümlü olarak sergilenmeli. Tek bir müzede kalmamalı. Bu resmi görebilmek için her yıl başka bir müzeye gitmeliyiz. İstanbul'da emirgan Sakıp Sabancı müzesinden başlayalım. Sonra istanbul modern, sonra koç Pera müzesine gelmeli. Arkasından izmir Arkas, Ankara işbankası sanat müzesinde  yer almalı, ve hep beraber gidip görmeli sahiplenmeliyiz. Sizin fikriniz nedir?

Ankara 28 Haziran 2020