Bursa Dosab Demirtaş OSB 49,5 MWe Termik Santrali Nasıl Olmalı?

Değerli Okurlarım,

Bursa'da 42 bin çalışanı ve yıllık 4 milyar ABD dolarlık ihracatı ile yurdumuzun en büyük organize sanayi bölgelerinden biri olan Demirtaş OSB'de, DOSAB Yönetimi 127 milyon ABD dolarlık yatırım ile 49.5 megavat gücünde buhar ve elektrik santrali kurmayı planlıyor. DOSAB tarafından planlanan santralin %90'lık kısmı 3 yıl ödemesiz 7 yıllık kredi ile finanse edilecek. Yeni termik santral ile Demirtaş Sanayi Bölgesi'ndeki 100'e yakın sayıda fabrikanın bütün proses buhar ihtiyacı ve bölgenin elektrik kullanımının %35'i, piyasa fiyatlarından %10 civarında daha düşük olarak temin edilecek. Termik Santralden üretilen buharın tonu 50 TL'den, üretilen elektrik ise kilovat saati 15 kuruştan satılacak.

Bursa’da Demirtaş Organize Sanayi bölgesinde yer alan kombine çevrimli Koç- AES'e ait Entek Elektrik doğalgaz santralinde; iki adet LM 6000PC Gaz Türbini, bir adet LM 2500+ Gaz Türbini ve iki adet Buhar Türbini çalıştırılmaktadır. Toplam Kurulu Gücü 143 MW' dir. Yakındaki EÜAŞ OvaAkça santrali de 1400 MWe üretir. Her iki santral ithal doğalgaz tüketir. Endüstriyel buhar vermezler.

DOSAB Demirtaş organize sanayi bölgesinde elektrik ihtiyacının %30’ unu, buhar ihtiyacının da % 100’ ünü karşılamak üzere sanayi bölgesi içinde yerli linyit kömürle çalışan bir akışkan yataklı (CFB) Enerji ve Buhar Üretim Santralı kurulacak. DOSAB’ içinde bulunan işletmelerde halen buhar ihtiyaçları, 100'e yakın üretici firmada doğalgaz, 3 firmada da kömür kullanılarak, kendi imkanları ile karşılıyorlar. DOSAB’ yönetiminin bu aşamada, üretilecek olan elektrik ve buharın satışı ile ilgili bölgede bulunan işletmelerle halen herhangi bir ön satış sözleşmesi bulunmuyor.

Kurulması düşünülen Termik Santralin açıklanan teknik verilerine bakalım,

Termik Santral Buhar Kapasitesi : 2 x 195 ton/saat = 390 ton/ saat azami devamlı yük.

Termik Santral Elektrik Üretim Gücü : 49,5 MW (110 ton/saat buhar)

Termik Santral Buhar Kapasitesi : 120 bar, 540 oC

İşletmelere Verilecek Proses Buhar Kapasitesi : 11 bar, 194 oC

Yakıt Tipi : Yerli Düşük Kalorili Linyit Kömür (3.000 kcal/kg alt ısıl değer +/-100)

Yakıt Boyutu : 0 – 6 mm (Santral Bunker'inde Teslim)

Tahmini Yakıt Sarfiyatı : 500.000 ton/yıl (1.200 ton/gün)

Tahmini Taze Su Gereksinimi : 10.000 ton/gün

Tahmini Santral Kazan Verimi : %80 (alt ısıl değere göre)

Santral Ömrü : En az 20 yıl

Termik Santral Alanı : 32.000 m2

Kapalı Kömür Stok Sahası (20 gün kapasite) : 20.000 m2

Kireç Taşı Sarfiyatı : 120 ton/gün

Toplam Kül Atık Miktarı : 400 ton/gün

Tutulacak Baca Külü Miktarı : 250 ton/gün

Kazan Alt Ocakta Yatak Kül Miktarı : 150 ton/gün

Torba Filtre Toz tutma Kapasitesi : 2 x 390 ton/h

DOSAB yönetiminin basın açıklamalarına göre 49.5 MWe termik santralin kurulum aşamaları aşağıdaki şekilde olacak.

Santralde 1.200 ton/gün, veya 500.000 ton/yıl kapasiteyle, 3.000 kcal/kg alt ısıl değerde, 0-100 mm. boyutlarında yerli kömür kullanılacak. Akışkan (CFB) kazanın dizaynı bu alt kapasite değerine göre yapılacak. Kömür tedariki, Güney Marmara- Balıkesir havzasındaki çeşitli madenlerden (10+10 yıl) şeklinde anlaşma yapılan Polat Madencilik tarafından sağlanacak. Kepsut/ Gönen/ Dursunbey/ İsaalanı maden bölgelerinden tedarik edilecek yerli linyit kömürler, kapalı kasa kamyonlarla 90 adet/gün olacak şekilde santral kömür stok sahasına getirilecek. Kapalı stok sahasında 20 günlük kömür rezervi bulundurulacak.

Getirilen kömürler, bunkerlere dökülecek buradan, kapalı tip bantlı konveyörle, 3 kattan oluşan kömür ayıklama ve kırma sistemine taşınacak. Kırıcılarda 3 aşamada, kömür boyutları 0-6 mm. olacak şekilde kırılacak. Kömür bu boyutlara geldikten sonra akışkan yatak tasarımlı buhar kazanlarında yakılacak.

Kireç taşı temini; Kömürün içindeki kükürtün ilk aşamada ayrılması için, kireç taşı ile karıştırılmasının sağlanacak. Gerekli kireç taşının ise öğütülmüş olarak getirilecek. Kömür kapalı stok sahasının bir bölümünde, 120 ton/gün kapasiteyle kullanılacak kireç taşı için 3 günlük rezerv bulundurulacak.

Taze Su temini; Termik Santralde günlük ihtiyaç olan 10.000 ton suyun temini için, DOSAB'a ait 15.000 ton/gün olarak tasarımı yapılan Arıtma Tesisinden geri dönüşüm yolu ile elde edilerek kullanılacağı planlanmış.

Termik Santral Çıktıları Kömür tozları; Stok sahasında bulunan üstü kapatılmış ve 3 kamyon boşaltma kapasiteli bunkere kömür dökülecek. Bunkere döküm aşamasında ve sonrasında kapalı tip bantlı konveyörle, 3 kattan oluşan kırıcı sistemde çıkacak kömür tozları emilerek kuru tip toz filtrelerine gönderilecek.

Kireç Taşı tozları; Kömürün içindeki kükürtün ilk aşamada ayrılması için, kireç taşı ile karıştırılacak. Kireç taşının öğütülmesi aşamasında çıkan toz emisyonları çevreyi olumsuz yönde etkilememesi için toz tutma filtreleri konacak.

Baca Emisyonları; Baca emisyonları “SOx”, “NOx”, “CO “ve “Toz”dur. Bu emisyonlar sürekli olarak izlenecek. Ayrıca Çevre Bakanlığının izleme sistemine alınacak. Toz için 30 mg/m3 olan emisyon sınır değerleri 10 mg/m3; 200 mg/m3 olan diğer emisyonlar ise 100 mg/m3 olarak sağlanacak. Sistemde “Toz” için kuru tip “Torba Filtre”; SOx emisyonları için Desülfürizasyon sistemler kurulacak. Torba Filtre sistemi kapasitesi 10 mikronluk 2 x 390 ton/saat seçilmiş.

Kül; Santralda atık olarak günde, 250 ton’u bacada, 150 ton’u da alt yatakta olmak üzere yaklaşık toplam 400 ton kül çıkacak. 250 ton/gün olan Baca külü toz filtrelerinde toplanarak, kapalı silobaslarla Bursa Çimento'ya nakledilecek.

Buhar kazanı içinde yatakta biriken 150 ton/gün kül, yine kapalı silobaslarla, Balıkesir Kepsut'ta oluşturulacak kül barajına nakledilecek. Kapalı sistem olması nedeniyle külün toz olarak dış ortama sızması engellenecek.

Ayrı bir ÇED izni kapsamında oluşturulacak kül barajı alanı, daha öncesinde kömür çıkartılan ancak rezerv kalmayan bir bölgede bulunmaktadır. Bu alan zemini membranlı şekilde sızdırmaz şekilde kaplanacak. Kamyonların bu alana külü boşaltması aşamasında toz oluşmaması için su ile basılacak. Depo alanı tabanındaki sular toplanarak, arıtma tesisinde ayrıştırılacak.

Santrale Avrupa çevre normlarına uygun baca emisyonlarını sağlayabilecek elektrostatik (veya torba) filtre, bacagazı kükürtsüzleştirme sistemleri konacak. Çok büyük miktarda proses buharı üreteceği için büyük kapasitede taze temiz suya ihtiyacı olacak.

Termik santral için gerekli temiz taze su ihtiyacı, sadece atık su geri dönüşüm sistemi ile karşılanamaz. Yeterli kapasitede baraj suyu ihtiyacı mutlaka bulunacak. Termik Santral çevreyi, havayı, suyu, toprağı kirletmeyecek. Zaten DOSAB içindeki fabrikaların %68'i tekstil üretiyor, dokuyor, boyuyor. Tertemiz üretim yapmak zorundalar. Kömür karası onlar için çok büyük tehlike. Termik santralin öncelikle çok temiz üretim yapması şart. 

Bütün bunlar zormu? Hayır değil. Biz makina mühendisleri bu şartları sağlamak için eğitim aldık. Tüm bu şartları sizlere sağlarız. Yeterki yatırımcı olarak siz yerinde para harcamaktan kaçınmayın. Tasarıma, iyi kalite malzemeye, ekipmana parasını ödeyin. İşin ucuzuna bakmayın, gereğini arayın, bulun isteyin, en iyisini satın alın ve yerine koyun. Santrali kuracak firmanın seçimine çok dikkat etmek gerekir. UzakDoğu'dan alınacak ucuz fiyatlı yabancı teknolojinin kaçakları fazla, verimi ve emre amadeliği genellikle düşüktür. Bakım onarım masrafları yüksektir. Çabuk yaşlanırlar.

Bursa'ya yakın, Tunçbilek termik santralinin hemen 3-km batı yönünde Gürağaç yakınlarında yeni bir termik santral Nisan-2014'te devreye girdi. 51 MWe gücündeki yeni termik santral yatırımını Polat Enerji gerçekleştirdi. İnşaa edilen UzakDoğu tasarımı yeni santral 3500 kcal/kg AID kalorifik değerde yerel linyit tüketecek. Halen işletmede 200 personel istihdam ediyor. Yerine gidip incelemeniz mümkün.

Eskişehir Mıhalıçcık Adularya 2x145 MWe termik santrali deneme çalışmalarına devam ediyor. Naksan Grubu tarafından 440 milyon Euro bütçe ile inşaa edilen CFB tasarımı yeni santral 3000 kcal/kg AID kalorifik değerde lavuar ile zenginleştirilmiş yerel linyit tüketecek. Maden dahil 2000 kişi istihdam edecek. Kapalı işletme maden üretim sistemleri kuruldu. Yerine gidip görülebilir.

Bursa DOSAB Demirtaş Organize sanayi bölgesinde çalışan endüstri merkezlerinin endüstriyel buhara ihtiyaçları var. Bugün için ayrı ayrı pahalı yakıtla bu buharı zaten pahalı olarak üretiyorlar. Bütün buhar ihtiyacını tek merkezde ucuz yerli yakıtla üretmek ve dağıtmak mümkün. Yeni yatırım bu amaca hizmet edecek. Mevcut sistemle herbir fabrika için ayrı ayrı pahalı buhar üretmeye devam etmek mümkün. Buhar ihtiyacı olmasa, santrali kömür madeninin hemen yanına kurmak daha uygun.

Santralda kullanılacak günlük temiz su miktarı 10,000 ton tahmin ediliyor. Bu su nerden temin edilecek net bilinmeli. Bu taze- temiz su buhar türbini çıkışında düşük basınçta endüstriyel proses buharına dönüşecek. Gerekli temiz su miktarı oldukça fazla olur. Sadece atık su tesisi geri dönüşü bu işe yetmez. Eğer derin kuyu pompaları ile yer altı sularından, tarım için kullanılacak çevre temiz sularından talep karşılanacaksa çevrede ciddi su sorunu olabilir.

Termik santralin yapımı için yasal hazırlıklar yapıldı. ÇED süreci 5-6 ay sürecek. Burda buhar öncelikli bir yatırım yapılıyor. Buharı 5 kilometreden fazla taşıma imkanı yok. Sadece elektrik üretimi istense, kömür ocağı yakınında termik santral kurulur ve bunu iletim hattı ile gönderebilirsiniz. İnşaat süresi 36-ay tahmin ediliyor.

Gün içinde 90 adet TIR ile çevre yolu üzerinden Balıkesir bölgesinden açık kömür ocaklarından yerli linyit kömürü termik santrale taşınacak. Günlük 90 bin araç kapasitesi olan otoyolda günlük 90 araçlık bir fazla hareket sağlanacak.

Santral alanına gelen TIR'lar kömürleri, otomatik filtreli kapalı stok sahasına boşaltılacak. Kapalı borulardan kömür ve kireç taşı yanmaya geçecek. Akışkan yatak teknolojisi (CFB) denilen kazanlarda baca emisyonları ülkemizdeki yasal değerlerin 3 katı altında olacak. Metreküpte 30 miligram olan toz değeri 10 miligram altında tutulacak. Yeni nesil torba filtrelerle uçucu kül- baca tozları toplanacak.

Uçucu küller tekrar değerlendirilmek üzere yakındaki çimento fabrikasına yollanacak. Alt yatak külleri kapalı devre TIR'lara yüklenip ocakları kül barajına gömülmek üzere geri gidecek. Santral bacası Çevre Bakanlığı tarafından 7 gün 24 saat takip edilecek. Uluslararası denetim kuruluşlarına Bursa adına denetleyip sonuçlar internet üzerinden kamuoyuna açıklanacak. Bu yeni termik santralin çalışmaya başlaması ile, Bursa Dosab bölgesinde halen faaliyette olan 100'e yakın kazan bacası kapanacak.

DOSAB Demirtaş OSB, 484 hektar alan üstünde 439 sanayi parselinde 42 bin çalışanı olan bir sanayi bölgesi. Yıllık ihracatı 4 milyar ABD doları buluyor. Arıtma tesislerinde 17 milyon metreküp su arıtılıyor. OSB içinde %68 tekstil ve %20 otomotiv üretimi var. Firmaların ham madde hariç ana maliyet girdileri elektrik ve ithal doğal gaz. Proseslerinde buhar kullanan firmalar, doğal gazdan buhar üretiyorlar. OSB, 2013 verilerine göre yılda toplam 1 milyar kilovat-saat enerji tüketiyor.

Termik santralde baca gazı emisyon ölçüm değerleri sürekli denetlenebilir olmalı. Taahhüt ettikleri değerlerin üzerine çıkması durumunda çok ciddi yaptırımlar uygulanabilmeli. Dolaşımlı önüşümlü Akışkan Yataklı (CFB) kazan olmasına rağmen ilave olarak baca gazı arıtma sistemi mutlaka olmalı.

Projenin, tüm teknik bilgilerin ışığında değerlendirilmesi gerekir. "Karşıyız ya da değiliz", demek doğru değildir. Organize Sanayide buhara ihtiyaç var ise bunun en ekonomik bir şekilde üretilmesi gerekir. Doğalgaz, sıvı yakıt ya da ithal kömür yerine yerli linyitlerimizin kullanılması daha doğru bir karardır. Ancak santralın tüm uluslar arası standartlara uygun olması ve sadece kamu kurumları ile değil yerel STK'lar tarafından da 7/24 denetlenebilir olması gerekir.

En büyük sorun termik santralın kurulması değil, DOSAB Demirtaş OSB'nin Bursa’nın tam ortasında yer almasıdır. Çevre konutlarda yaşayanlar, çok doğal olarak baca emisyonlarından etkileneceklerdir. Konutlarının satış değeri göreceli düşecektir. Halk sağlığı uzmanları çok haklı olarak hassasiyet göstereceklerdir. OSB içinde yer alan tekstil üreticileri de, ürünlerinin beyazlığı için ciddi endişe taşıyacaklardır.

Türkiye, son beş yılda elektrik fiyatları %105 artarak en pahalı elektrik kullanan ülkeler listesine girmiştir. Yerli Kömür rezervlerine dayalı kurulabilecek santralların %86’sı devreye girdiği takdirde, yılda üretilecek 100 milyar kWh elektrikle, talep senaryolarına göre toplam talebin yaklaşık %25’i karşılanabilecektir. %25 oranında, mevcut fiyatın üçte biri kadar daha düşük fiyatlı elektrikle, önemli oranda ucuzluk sağlanabilecektir.

Artan elektrik ihtiyacını karşılamak için ilk yol, bugüne kadar uygulanan çok sayıda yeni elektrik tesisi kurmak yöntemi yerine, talebi yönetmek, enerjiyi daha verimli kullanarak sağlanan tasarrufla talep artışlarını karşılamak olmalıdır.

Uzun dönemde, katma değeri görece düşük, enerji yoğun sanayi sektörleri (çimento, seramik, demir-çelik vb.) yerine enerji tüketimi düşük, katma değeri yüksek sanayi dallarının (elektronik,yazılım, nano-teknolojiler vb.) gelişimine ağırlık vermek, enerjinin verimli kullanılması açısından daha uygun bir politikadır.

Haluk Direskeneli, ODTÜ Makina Mühendisliği 1973 mezunu olup, mezuniyetinden itibaren, kamu, özel sektör ve ABD – Türk yabancı ortaklıklarda (B&W, CSWI, AEP, Entergy) ağırlıklı olarak termik santral temel/ detay tasarım, imalat, pazarlama, teklif, satış ve proje yönetimi konularında çalışmış, bugüne kadar termik santral tasarım yazılımları konusunda yerli piyasaya, mühendislik firmalarına, yatırımcılara ve üniversitelere danışmanlık vermiştir. MMO ve ODTÜ Mezunları Derneği Enerji komisyonları üyesidir.

http://www.ekonomik-cozum.com.tr/

2014-08-24