Değerli
Okurlarım,
Yurdumuzda
mevcut termik santraller çoğunlukla açık işletmede üretilen
düşük kalorifik değerde linyit kömürü ile beslenirler. İthal
kömür yakan termik santrallerin tasarımı farklıdır. Buraya
ithal kömür deniz yoluyla gelir.
Sadece
Çatalağzı-B için Zonguldak taşkömürünün "lavuar"
zenginleştirme sonrası kalan 3000 kcal/kg LHV (lower heating value,
alt ısıl değer) taşkömür atığı kullanılır. Lavuar atığı
taşkömürü zaten başka bir yerde kullanılamaz.
İthal
kömür santralinde linyit yakamazsınız, aynı şekilde linyit
santralinde de taşkömürü- ithal kömür yakamazsınız.
Zonguldak
ve Soma Eynez yeraltı işletmelerinde üretilen yüksek kalorifik
değerde kömür, sanayide kullanılır. Evlerde ısınmada
kullanılır. Yeraltından üretilen kömürler bizde genellikle
termik santrallerde kullanılmaz. Kullanım sınırlıdır.
Bu
yüzden Soma felaketi ile termik santral üretimi arasında doğrudan
bir ilişki yoktur. Termik santraller, çoğunlukla yakınlarındaki
açık işletme linyit havzalarından gelen, ve başka yerlerde
kullanımları sınırlı düşük kalorifik değerde linyit
kömürlerini yakarlar. Elbistan Kışlaköy ve Çöllolar, Soma
Deniş, Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy santrallerinde durum
böyledir.
Öte
yandan, Çayırhan'da yeni açılan ocaklar yeraltındadır, bunlar
geri dönümlü göçertmeli tam mekanize uzun ayak yöntemi ile
çalışırlar, yurdumuzda sadece birkaç yeni yerde yeraltı kömürü
tam mekanize çıkartılır ve yandaki termik santrale verilir.
Yeni
devreye alınan Adularya Yunus Emre Termik Santrali, yeraltı kömür
işletmesine bağlıdır. Bu işletmeler, tam mekanize, uzun ayak
yeraltı işletmeleri olup, bu madenlerde birçok açık işletmeye
göre daha ucuz kömür üretimi söz konusudur.
Yakın
gelecekte yerüstü açık işletme rezervleri biten, Tunçbilek
Derin Sahalar, Yatağan Turgut bölgesi, Yeniköy Karacahisar
sahalarında yeraltı mekanize kömür yatırımları gündeme
gelecektir. Bu yeni yeraltı linyit maden sahalarının baştan
itibaren mekanize olmasında, yatırımın daha baştan teşvik ve
lisanslama sürecinde mekanize olarak yönlendirilmesinde fayda
vardır.
Ancak
her sahada mutlaka mekanize yeraltı yatırımı yapılabilir, diye
düşünmemek gerekir. Mekanize yatırım kararını, görünür
rezerv, jeolojik yapı, hidrojeolojik durum, yan kayaçların
özellikleri, kömür kalınlığı, derinlik, damar genişliği,
eğim vb çok sayıda parametre belirlemektedir.
Bu
yeni yeraltı kömür madeni mekanlarında, pek tavsiye edilmez ama,
emek yoğun kömür de üretilebilir. Emek yoğun sahalardan (kazma
kürekle üretim) bir süre uzak durmak iyi olur. Her bir sahanın
projelendirilmesi ve planlanması kendine özgüdür. Bir genelleme
yapılması sağlıklı değildir. Açık işletmelerde de
kamulaştırma, izin ve çevre kıstasları çok önemli olmaya
başlamıştır.
Elbistan
Çöllolar açık işletmede, primli çalışma uğruna ocak
emniyetinin gözardı edilerek toprak kayması sonucu meydana gelen
can kayıplarımız halen maalesef aydınlatıl(a)mamıştır.
Yatağan
-Yeniköy ve Kemerköy'de açık saha kazılarında yok edilen doğal
yapı son haliyle bırakılmış, üstüne henüz dolgu, tesfiye veya
ağaçlandırma yapıl(a)mamıştır. Yatağan'da yüksek
radyoaktivite içeren düşük kalori değerli yerli kömür
kaynakları başka bir çözümlen(e)memiş sorundur.
Termik
santrallere kömür sağlayan diğer maden ocakları bizde,
çoğunlukla açık işletmelerdir. Maden üstündeki toprağı
hafriyatla kaldırırsınız, ortaya çıkan kömürü kepçe ve
konveyörlerle santrale gönderirsiniz.
Buralarda
mekanize yöntemler daha kolay uygulanır. Açık işletme
problemleri farklıdır. Açık işletmelerde CO zehirlenmesi olmaz,
heyelan olur, zemin göçmesi olur. Ancak bu madenler, Soma benzeri
emek-yoğun yeraltı kapalı işletmeleri değildir. Bu yüzden Soma
benzeri yeraltı işletme felaketleri söz konusu olmaz. Açık
işletmelerde şeyv açısı kayması, heyelan, göçük, yerüstü
kömür yangınları benzeri yerüstü başka tehlikeler vardır.
Daha farklı emniyet tedbirleri almak gerekir.
Yanma
için gerekli olan ilk ateşleme buhar kazanında bulunan fueloil
(no.6) yakıcılar tarafından sağlanır. Mevcut termik santral
kazanlarının tasarımları düşük kalorifik değerde linyit
kömürünü yakmak üzere yapılmıştır. Bu kazanlarda yüksek
kalorifik değerde ithal kömür yakamazsınız. Yedek ilave yakıt
olarak fueloil (no.6) yerine doğalgaz kullanamazsınız.
Şu
anda kurulu gücümüz 65-GWe oldu ama bu rakamın içinde hiç
kullanılmayan santraller de var. Mesela Afşin-A, 4x340 MWe
kapasitede, ama tek ünite o da %70 emreamade ile çalışıyor.
Diğer 3 ünite çalışmıyor. Afşin-B aynı kapasitede, ancak
2-ünite çalışıyor, diğer 2-ünite arızalı çalışmıyor,
yenileme ihalesi -yıldır bitirilemedi. Tunçbilek 1-2-3 çalışmıyor.
Soma-A çalışmıyor. Hopa 2x25 MWe çalışmıyor. Kemerköy-
Yeniköy santrallerinin emreamadeliği %50, yani yarı kapasitede
çalışıyorlar. Çalışmayan santrallerin kapasitesini kurulu güç
içinde gösteriyoruz, doğru yapmıyoruz. Kendimizi yanıltıyoruz.
Termik
Santrallerimiz,
normal kullanım sürelerini doldurdular. Santrallerin randımanı
düşük, emreamadeliği de düşük. Kesintisiz çalıştırmak zor.
Ciddi rehabilitasyon yapılması lazım. Aslında en doğrusu, kısa
zaman içinde, eski santralleri tümüyle sökmek, hurda olarak
satmaktır. Yerlerine yeni teknolojiye uygun yeni termik santraller
yapmak daha doğru olur.
Özelleştirme
sonrası finansman bulmak zordur. Proje finansmanı her zaman zordur.
Finansman sorunlarını aşan yatırımcı, mülkiyetini tümüyle
üstlendiği yerlerde istediği yeni enerji yatırımları yapabilir.
Mevcut Santrallerde iletim hattı hazır. Yüksek gerilim şalt
tesisi hepsinde hazır. Yer hepsinde müsait. Eğer yeni bir enerji
yatırımı yapılacak ise, 6446 sayılı Enerji Piyasası kanuna
uygun olarak yatırım ön lisansı, yatırım lisansı ve üretim
lisansının alınması zorunludur. Lisansların alınması için
24-36 ay bir süre lazımdır. Lisans alımı bitimine kadar
üretime devam etmek, nakit girdisini sağlamak gerekir. Bu
vesile ile, Soma yeraltı madeni faciasında yitirdiğimiz canlar
için tekrar rahmet, milletimize başsağlığı, ve yaralılarımıza
acil şifalar diliyoruz.
Haluk
Direskeneli, ODTÜ Makina Mühendisliği 1973 mezunu olup,
mezuniyetinden itibaren, kamu, özel sektör ve ABD – Türk yabancı
ortaklıklarda (B&W, CSWI, AEP, Entergy) ağırlıklı olarak
termik santral temel/ detay tasarım, imalat, pazarlama, teklif,
satış ve proje yönetimi konularında çalışmış, bugüne kadar
termik santral tasarım yazılımları konusunda yerli piyasaya,
mühendislik firmalarına, yatırımcılara ve üniversitelere
danışmanlık vermiştir. MMO ve ODTÜ Mezunları Derneği Enerji
komisyonları üyesidir.
2014-05-22
No comments:
Post a Comment