Değerli Arkadaşlarım
Gectiğimiz hafta icinde 2 (iki) ayrı internet gazete haberinde (Milliyet ve YeniSafak) ithal kömürün ucuz olduguna dair yorumlar okudum. Yurdumuzda yerli/ yabancı yatırımcılar cok ucuza ithal komur yakan termik santral yatırımları yapıyorlar, yatırımlarının gerekçesini de ithal kömürün çok ucuz olmasına bağlıyorlar. Kömür santralları tipik bir "Baz Yük" santrallarıdır. Bu tür santralları, çok sıklıkla kısmi yükle veya start-stop modlarında (cold start/warm start) çalıştırmak, sakıncalı ve maliyetlidir ve işletme dönemlerinde arıza olasılıklarının (forced outage) yükselmesine neden olur. Bu riskleri asgari boyutlara indirgemek için, santralların işletme modunun önceden belirlenmesi ve buna uygun dizayn, kaliteli ekipman ve donanımları seçmek gerekir. Sadece ucuzluk kriterini esas alarak, düşük kaliteli ve zayıf teknolojilerle yapılmış, uygun olmayan işletme modunda çalıştırılmakta olan bu tür kömür santrallarinin ne durumda olduğunu ve hangi ekonomik kriterlerde çalıştığının en önemli reel sonuçlarını, şu anda devletin elindeki 18 ila 30 yılı aşkındır çalışmakta olan santralların geçtiğimiz yıllara sarkan sonuçlarına bakmak yeterli olacaktır. Henüz işletme tecrübesinin başında olan mevcut özel sektöre ait sınırlı sayıdaki kömür santralları bu konuda sıkıntılar yaşadıkları zaman zaman gözlemleniyor.
Yerli kömür santrallarının, baz yük olarak işletilmesinin en önemli sebebi, uzun dönemli ikili elektrik satış kontratları yapmaktır. Yerli kömür ile çalışan termik santrallarda elektrik üretim maliyetlerinde ileriye dönük bilinmeyen veya eskalasyona tabi olabilecek muhtemel oran çok düşüktür. Dolayısı ile, bilinmeyen riskinin çok düşük olması, ikili anlaşma yapma ve projenin kredilendirilmesinde önemli avantajdır. Doğal Gaz veya ithal kömür yakıtlı santrallerde ise elektrik maliyetinin içerisindeki yakıt girdisini ileri yıllara ulaşan sağlıklı fiyatlandırmak mümkün değildir.
Bu tür doğalgaz veya ithal kömür yakıtlı elektrik üretimi yapan bir santral ile ikili elektrik satış kontratı yapmak kolay değildir. Düşük kaliteli yerli kömürlerimize uygun olarak, kullanımda olan teknolojiler çevre açısından oldukça güvenlidir ve teknolojik gelişme ise sürekli gelişim sürecindedir. En önemli eksiklik, ülkemizde maalesef ilgili kurum ve kuruluşlarda yoğun bilgi noksanlığı ve eski / yabancı teknolojilerle tecrübelerini geçirmiş, şartlanmış kadrolardır. Temiz kömür yakma yani IGCC ve Oxy - Fuel teknolojilerinde yakın gelecekte daha çok ticari uygulanabilirlik devreye girecektir. Bu teknolojiler mevcut çalışan sistemlere de uygulanabilecektir. Yani, çevresel kaygılar daha da azalacaktır. Eğer sürekli daha az çevresel etki olsun isteniyorsa bunun maliyeti vardır, ama bu asla sıfır etki anlamına gelmez. Makul olmakla beraber daha bağımsız, katma değeri yüksek, güvenilir baz yük enerji tesislerine kavuşmak mümkündür.
Bugün Sugözü'nde çalışan bir ithal kömür santrali var, kömürü deniz aşırı ülkelerden geliyor, ancak Avrupa Topluluğu/ Alman finansman bağlantılı, kömürü satan ihracatcı ülkelerin büyük dış borçlari var, bir anlamda barter/ degiştokuş yapıyorlar, fiyatlar ikili anlaşmalarla uzun donemli sabit tutulmuş, kömür fiyatlarının serbest kalacağı zaman zaten yabancı firma herhalde santrali yerli ortaga satıp gidecek.
Sugözü'nün çevre normlarına uygun örnek santral olmasının sebebi, Alman Yeşiller partisinin bir dönem koalisyon ortaği olması ve çevre normlarını/ kanunlarını Avrupa Topluluğu çevre normlarına sert oturtabilmesi yüzündendir. Sugözü, Alman/ Avrupe Topluluğu sermayesi ile kurulduğundan en sert Avrupa Topluluğu çevre normlarına uygun, bu yüzden biz Türk mühendislerinin bugüne kadar hayatlarında görmedikleri büyüklükte toz tutma (ESP) filtrelerine ve bacagazı kükürtsüzleştirme (FGD) ünitelerine sahip, günde 24 saat yılda 365 gün (bakim haric) hep çalışıyor. Bize şaka gibi geliyor. Keşke bizde de Yeşiller partisi koalisyon ortağı olabilse ve çevre mevzuatı Avrupe normlarına uygun düzgün çalışabilse.
Yatırımcı her yerde en kötü malı en ucuza almaya meraklıdır, bakmayın çevreci geçinmelerine, bizim çevre normlarını zor tutturuyorlar, çoğu zaman onu da tutturamıyorlar ve caydırıcı olmayan çevre cezalarını verip çevreyi kirleye kirlete çalışıyorlar. Çevre kontrolleri bittikten sonra, toz tutma ünitelerini kapatanları, su arıtma sistemlerini durduranları çok gördük. Çevre kontrolleri herkesin işidir, sadece kamu denetimine bırakılamaz.
Gelelim ithal komurun gercek fiyatına. Biz "termikciler" yakıtın fiyatını "1 milyon British Thermal Unit BTU" cinsinden ve üst ısıl değerden hesaplarız. 6000-6500 kcal/kg üst ısıl değeri olan bir ithal kömürün bugün dünya piyasaları spot fiyatı Newcastle veya Rotherdam teslim ton başına FOB 95-100 US Dolar'dır. Üstüne %6-8 FOB-CIF liman teslimi taşıma masrafı ekleyin ve 1 milyon BTU karşılığını hesaplayın. Düz orantı aritmetik size sonuc 4.00 US Dolar/MMBTU çıkar.
Öte yandan AfsinElbistan 1150 kcal/kg alt ısıl değerli yerli kömürün maden ağzı fiyatı ton başına 8.00 US dolardır. Bu da size "1 milyon BTU" icin 1.60 US Dolar/MMBTU birim fiyat verir.
Soma'da merkez ocak 2100 kcal/kg alt Isıl değerli yerli kömürün maden ağzı fiyatı ton başına 24.00 US dolar'dır. Bu da size "1 milyon BTU" icin 2.00 US Dolar/MMBTU birim fiyat verir.
Özel bir şirketin işletmesini yaptığı Kangal linyitlerinde 1100 kcal/kg alt Isıl değerli yerli kömürün maden ağzı fiyatı ton başına 22.00 TL'dir. Bu da size "1 milyon BTU" icin 3.05 US Dolar/MMBTU birim fiyat verir.
Çatalağzı lavvar alti 3100 kcal/kg alt Isıl değerli taş kömürünün birim fiyatı yüksektir. Umarız düşer.
Cayirhan, Yatagan komur fiyatlarini da kontrol edin fiyat "1 milyon BTU" icin 2.00 - 2.50 USDolar civarindadir. Kamu santrallerinde yakıt fiyati cok dusuktur. ABD'de kömür esaslı termik santrallerde kömürün fiyatının 2.00 USD/MMBTU altında olması beklenir/istenir.
Öte yandan bizim yerli kömürde çok kül, çok su vardır, bu yüzden toplam randıman ithal kömürlü pülverize kömür santrallerine göre %10 düşük olabilir, ama bu hicbir zaman yerli kömür lehine fiyat avantajını değiştirmez.
"Rusya ithal kömür fiyatları ucuz" deniyor, Rusya'nın ithal kömür satış fiyatlari hiç bir zaman dünya ithal kömür fiyatlarından daha ucuz olmadi, Karadeniz sahiline ithal kömür yakacak termik santrali yaparsanız, Boğazları geçmediğiniz için taşıma olarak belki avantajlı gelebilir ama uzun donemde Rus kömür fiyatları hiç bir zaman ucuz degildir.
Biz 2-3 yıl önce spot piyasada ithal komur fiyatlarının, ve ona bağlı yüzen gezen Rus kömür fiyatlarının, ton başına 200+ US dolar oldugunu da gözlemledik, yani ithal kömür kontrolsüz yükselebilir, elinizden birşey gelmez, santralinizi kapatmak zorunda kalabilirsiniz. Siz yerli kömürden şaşmayın, yerli kömür santralini kendiniz inşaa edin, tasarımını kendiniz yapın, termik santralleri bugün eğer ufacık ülkeler bile yapabiliyorsa Türkler de yapar, yıllar boyu finansman yabancı diye yabancı tasarımlarına mahkum olduk, kamu kabul heyetleri boşu boşuna Polonya, Macaristan, Çek cumhuriyetine geziler yaptı. Termik santral tasarımını gözünüzde büyütmeyin, bugün termik santral temel ve detay tasarımını yapacak Türk mühendislik şirketleri artık var. ithal kömür ucuz değildir, bugün için yerli kömürden en az 2 (iki) misli pahalıdır, medyada yazılanlara kulak asmayın, onlar bilmiyorlar,
Selamlar saygılar,
Haluk Direskeneli