Trabzon
Operası, 1912-1958
Trabzon
Opera günleri bu yıl 18-21-23 Nisan 2017 günleri Karadeniz Teknik
Üniversitesi Kültür Kongre Merkezi Hasan Saka salonunda yapıldı.
Programda Bir Tenor Aranıyor müzikali, Harem balesi, ve Nasrettin
Hoca Çocuk Operası vardı. Trabzon yıl içinde sınırlı sayıda
opera- bale sahnelenmesine sahip olabiliyor.
Trabzon
şehir merkezinde Meydan parkı yakınında dönemin Avrupa
Art-Noveau sanat akımına uygun olarak bir İtalyan mimarın
tasarımını yaptığı ve Fransız müteahhitler tarafından
Anadolu'nun ilk opera taş binalarından biri 1912 yılında inşaa
edilmişti. İnşaat finansmanını yerel Rum-Pontus zengin aileler
sağlamışlardı. Mübadeleye kadar bu 1000 seyirci kapasiteli bina
opera tiyatro olarak faaliyet gösterdi. Mübadelede Rum ahali
Yunanistan'a gitti. Opera ile ilgili dökümentasyon yok oldu. Sadece
yaşlı insanların hafızalarında bilgi kırıntıları olarak
kaldı.
1922-1935
yılları arasında bu güzel bina kamuya ait sanat olaylarının yer
aldığı bir mekan olarak kullanıldı. 1937 yılında bir yerel
işletmeci tarafından "Sümer" sineması olarak ticari
faaliyete geçti. 1958 yılında dönemin dönemin belediye
yetkilileri tarafından şehir içinde Meydan'dan Tanjant yoluna
geçiş açma, yol genişletme amacı ile güzelim taş bina 2-hafta
içinde yıktırıldı. Sonra o mekan bugüne kadar boş kaldı.
Opera-
bale sanatına çok uzak olan idareciler bile bugün şehirlerinde
bir opera binası olsun istiyorlar. Çünkü otellerin yıldız
kazanması gibi, opera binası şehir için pazarlama fuar- konferans
değerlendirmesinde kredibilite kazandırıyor. Olimpiyat, fuar,
konferans yeri seçiminde önemli oluyor. İstanbul'da Kadıköy
Süreyya, Beşiktaş Fulya, Bakırköy Leyla Gencer Opera mekanları
var. Yeni AKM 2019 seçimlerine kadar yetişecek. Ankara'da Devlet
Operası ve Ostim Leyla Gencer Opera Sahnesi var. İzmir'de Elhambra
başta olmak üzere altı ayrı opera binası mevcut.
Trabzon
Opera binası bugün artık yok. Muhteşem görüntüsü sadece
siyah-beyaz sepya fotoğraflarda duruyor. Ön cephe İzmir Elhambra
operasını andırıyor. Arada bir görsel medyada, yazılı basında,
internet sayfalarında Trabzon opera binası anlatılıyor.
Fotoğraflar ortada. Taş bina 1958'e kadar Sümer sineması olarak
kullanılmış. Sonra bir anda yok olmuş. Trabzon'dan Kuzey
Amerika'ya göç eden göçmenler hatıraları hafızalarında
götürmüşler. Yaşlıların hafızalarında uzak bir hayal olarak
yaşıyor. Belki Yunanistan Pontus kütüphanelerinde geçmiş
kayıtlar bulunabilir. Bu görkemli taş bina tekrar yapılır mı?
1912-1922 arası burda neler oldu? Kimler, hangi opera gurupları
geldi, neler sahnelendi? Hangi sanatçılar yetişti? Neler yaptılar?
Hiçbirşey bilmiyoruz.
***
Haluk
Direskeneli, ODTÜ Makina Mühendisliği 1973 mezunu olup,
mezuniyetinden itibaren, kamu, özel sektör ve ABD – Türk yabancı
ortaklıklarda (B&W, CSWI, AEP, Entergy) ağırlıklı olarak
termik santral temel/ detay tasarım, imalat, pazarlama, teklif,
satış ve proje yönetimi konularında çalışmış, bugüne kadar
termik santral tasarım yazılımları konusunda yerli piyasaya,
mühendislik firmalarına, yatırımcılara ve üniversitelere
danışmanlık vermiştir. MMO ve ODTÜ Mezunları Derneği Enerji
komisyonları üyesidir.
Ankara,
20 Kasım 2017
Bu
makale "Odtü'lüler Bülteni" aylık kağıt basılı
dergi için yazılmıştır.