Türkmenistan
Türkmenbaşı rafinerisine 1990'lı yıllarda bir gurup öncü
mühendis gönderdik, Uluslararası ihale öncesi, yer görme
yapacaklardı, Büyük bir nakliye uçağına bindiler, tüm gece
süren sarsıntılı uzun bir uçuştan sonra Aşgabat'a indiler,
konforsuz bir kamyonet ile rafineri şantiyesine vardılar. Vakit
öğle idi, rafinerinin şantiye lokantasına alındılar, önlerine
güzel bir balık geldi, afiyetle yediler. Çok memnun oldular. Akşam
oldu, menude votka vardı, balık tekrar önlerindeydi. Sonra sabah
oldu. Kahvaltıya indiler, çay ve balık onları bekliyordu.
Kaldıkları bir hafta sürede balıktan başka birşey yemediler.
Türkmenbaşı rafinerisi Hazar denizi kıyısındaydı, balık
boldu, başka birşey yoktu. Sonra rafineri genişletme ihalesi
yapıldı, bizden bir işbilir tecrübeli şirket işi aldı, kendi
şantiyesini kurdu, Bolulu ahçı gönderdi, Bolulu ahçı Türk
şantiyesi mutfağında harikalar yarattı, muhteşem sulu ev
yemekleri yediler. İlk gönderdiğimiz Mühendislerin gecelediği
andakondu yatakhaneler ranzalı mekanlardı, 12-kişi aynı yerde
kalıyordu, mekanlar kadın- erkek ayrılmıştı. Sabah herkes
havlusuna sarınıyor, banyo tuvalet işine gidiyordu, erkek- kadın
banyoları ayrıydı, ancak banyoların kapıları açıktı, havluyu
askıya asıp anadan üryan işinizi görüyordunuz. Büyük tuvalet
yapılacak alaturka yerlerin arasında paravan yoktu. Herkes ortada
sıra halinde mahremiyet olmadan tuvaletini yapıyor, perdesi olmayan
kabinlerde duşunu alıyor, temizlenip traş olup güne
hazırlanıyordu. Çıplaklıktan utanan yoktu. Mühendis, ustabaşı,
işçi, memur farkı ayrıcalığı yoktu. Herkesin herşeyi
ortadaydı. Sonra Türk şirketi geldi, şantiyesini kurdu,
mühendislere bağımsız banyolu tek kişilik odalar verdi, işçiler
yine 6-12 kişilik ranzalı mekanlarda kaldılar, ancak kapalı
tuvalet, kapalı banyo düzeni geldi. Sabahları standart Türk
kahvaltısı, çay peynir zeytin yumurta verilmeye başlandı. Menuye
kurufasulye pilav yoğurt girdi. Türkmenistan dünyanın en büyük
doğalgaz yataklarına sahip. Hazar denizinde kıyısı var, offshore
petrol kaynaklarına sahip, 5-milyon nüfus temel ihtiyaçlarını
devletten sağlıyor, emekli olan meslek sahibi kadınlar -doktorlar,
hemşireler, öğretmenler, bize gelip yaşlı -bebek bakıcılığı
yapıyorlar. Türkmenistan bugün otoroter bir yönetime sahip bir
ülke. Tüm ülkenin kaynakları tek kişi tarafından yönetiliyor,
5-milyon nüfusun ortak zenginlikten aldığı pay çok az.
Türkmenistan 30+trilyon m3 görünür doğalgaz yataklarına sahip.
Eskiden Rusya ve İran'a doğalgaz ihraç ediyordu, bu satışlar
durdu. Şimdi sadece Çin'e gaz satıyor. 1000m3'ü 160 ABD dolar
fiyat ile satıyordu, fiyat şimdi 100 ABD dolara düştü, doğalgaz
satış gelirleri azaldı.
Türkmenistan
başkanı Gurbanguly Berdymukhamedov(56), 7-Şubat 2017 günü
yapılan genel seçimlerde %90'ın üstünde oy oranı ile 3 kez
başkan seçildi. Çalışma süresi 5-yıldan 7-yıla çıkarıldı,
başkanın 70-yaş sınırı kaldırıldı, Kendisi dişçi
(dentist), güzel gitar ve elektronik org çalıyor, 4000 kişiyi bir
büyük salona doldurup kendi bestelerini söyletiyor Türkmenistan
eskiden Rusya ve İran'a gaz veriyordu, şimdi sadece Çin'e veriyor.
Eskiden 40-50 bcm veriyordu. Şimdi ihracat rakamı düştü,
doğalgaz fiyatı 1000m3 için 160 ABD dolardan 100 ABD dolara düştü,
Afganistan ve Pakistan boru hatları yapmayı planlıyor. Para yok,
finansman yok. Eskiden kazandıkları bütçe fazlası ile Aşgabat
merkezinde görkemli binalar yapmışlar, ama ortada başka birşey
yok. Kalınacak düzgün otel bile sınırlı sayıda. OrtaAsya da
kilitlenmiş bir coğrafyada çoğu çöl olan topraklar üstünde
yaşıyorlar. Devlet herkese bedava sağlık eğitim ve sosyal hizmet
götürüyor. Görünürde herşey var. Yemekte üç öğün balık
var. Ama sabahları aradığınızda hala doğru dürüst kahvaltı
yok. Çünkü üretim yok, gerçekte hiçbirşey yok. Muhalefet yok.
Ortak akıl yok. Tek adam iradesine kalmış ülkelerden biri.
Herşey tek adamın kararına bakıyor, geç gelen karar sokaktaki
ortalama insana hiçbir zaman ulaşmıyor, hiçbir işe yaramıyor.
---
Haluk
Direskeneli, ODTÜ Makina Mühendisliği 1973 mezunu olup,
mezuniyetinden itibaren, kamu, özel sektör ve ABD – Türk yabancı
ortaklıklarda (B&W, CSWI, AEP, Entergy) ağırlıklı olarak
termik santral temel/ detay tasarım, imalat, pazarlama, teklif,
satış ve proje yönetimi konularında çalışmış, bugüne kadar
termik santral tasarım yazılımları konusunda yerli piyasaya,
mühendislik firmalarına, yatırımcılara ve üniversitelere
danışmanlık vermiştir. MMO ve ODTÜ Mezunları Derneği Enerji
komisyonları üyesidir.
Prinkipo,
14 Şubat 2017